با این حال روابط با اسراییل که به زعم مقامات آنکارا می توانست به انزوای ترکیه در منطقه پرآشوب خاورمیانه پایان دهد و روزنه ای برای تداوم بازیگری فعال آنکارا در تحولات این منطقه محسوب شود در دستور کار اصلی مقامات ترکیه قرار می گیرد و اعلام برقراری رسمی آن را در آستانه روز قدس قرار می دهند. برای ترکیه یکی از جنبه های اقتصادی اهمیت روابط با اسراییل به موضوع انرژی باز می گردد. ترکیه در پی آن است تا بعد از برقراری مجدد روابط با اسراییل گاز طبیعی فلسطینیان در سرزمین های اشغالی را از طریق خطوط لوله ترکیه از اسراییل به ترکیه منتقل کند. در این میان اما حماس به عنوان گروهی که ترکیه از حامیان آن به شمار می رود قصد ندارد تا در قبال عادی سازی روابط ترکیه و اسراییل موضعی منفی علیه آنکارا اتخاذ کند و سعی کرده تا بیشتر به دست آورده های ترکیه در این معامله متمرکز شود.
در ارزیابی اقدام اردوغان در خصوص بازیابی روابط با روسیه چند نکته قابل توجه است. نخست این تغییرات نشان می دهد بلندپروازی های اردوغان در ایجاد الگویی اسلامی عثمانی مسلط بر منطقه با چالشی جدی مواجه شده است. همچنین اردوغان نشان داد به این درک رسیده است که نمی‌تواند دو جنگ هم زمان علیه پ.ک.ک و داعش را مدیریت کند. احتمالا ترکیه به این نکته پی برده است که تجزیه سوریه مقدمه تقسیم مناطق کردنشین ترکیه است و این تهدید بدون همکاری روسیه که در سوریه از بازیگران اصلی است قابل رفع نیست. از سمت دیگر فرسایش انسانی و اقتصادی که درگیری در این دو جبهه ترکیه را گرفتار کرده است اردوغان را به این نقطه رسانده است که برای نجات آک پارتی و کل ترکیه رویکردهای جدیدی در سیاست خارجی اتخاذ کند. صنعت توریسم که یکی از پایه های اصلی اقتصادی ترکیه در سالهای متمادی بوده است اکنون با درگیری و انفجارهای گاه و بی گاه در شهرهای مهم آنکارا و استانبول به شدت تضعیف شده و تنش با روسیه به عنوان کشوری که دارای یکی از پرشمارترین گردشگر در ترکیه در سال های گذشته بوده است بر بحران در این بخش دامن زده است. از سوی دیگر تحریم های اقتصادی که روسیه در دوره تنش علیه ترکیه اعمال کرده سایر بخش های تجاری و بازرگانی ترکیه را در بر گرفته و اقتصاد ترکیه را با چالشی اساسی مواجه ساخته است و این موضوع تهدیدی برای مقبولیت اردوغان است چرا که اقتصاد پررونق در سالهای اخیر یکی از عوامل اصلی حفظ مقبولیت آک پارتی و شخص رئیس جمهور اردوغان نزد افکار عمومی ترکیه بوده است. از سوی دیگر اردوغان بعد از برکناری داوداغلو و روی کار آمدن بن علی ییلدیریم (که مهره ای کاملا نزدیک به شخص اردوغان بود) در مقام نخست وزیری به دنبال مشروعیت بخشی به این اقدام بود چرا که برکناری داوداوغلو با انتقادات داخلی و خارجی گسترده ای همراه بود. در این راستا یکی از اقداماتی که در دستور کارقرار می گیرد تغییر در سیاست های ترکیه در عرصه روابط خارجی است که این کار با روسیه و رژیم صهیونیستی کلید خورد و احتمالا در آینده شاهد تحولاتی دیگر در عرصه روابط ترکیه به ویژه با کشورهایی نظیر مصر و سوریه خواهیم بود. این بیان از اظهارات بن علی ییلدیریم نخست وزیر ترکیه نیز مشخص است که گفت دولت وی سیاستی را در پیش خواهد گرفت که بر مبنای افزایش تعداد دوستان و کاهش تعداد دشمنان است. وی جنگ در سوریه را بیهوده توصیف کرد و بر ضرورت توقف آن تاکید نمود. در واقع می توان انتظار داشت که در راستای این تغییر رویکرد در سیاست خارجی ترکیه، روابط آنکارا و قاهره بعد از یک دوره تنش که به دنبال برکناری مرسی و روی کار آمدن السیسی رخ داد رو به بهبود رفته آنکارا از رویکردهای اخوانی سابق عقب نشینی کرده و مشی عملگرایانه تری را در برخورد با حکومت مصر در پیش گیرد. از سوی دیگر می توان انتظار داشت رفع تنش در روابط مسکو آنکارا نوع همکاری پوتین اردوغان را در مساله سوریه نیز با تغییراتی مواجه سازد و این در شرایطی است که روسیه نیز آمادگی لازم برای آغاز دوره تغییر در روابط را داشته باشد. اما به هر روی هزنیه های سنگین ترکیه و روسیه ناشی از تداوم درگیری ها در سوریه می تواند انگیزه های لازم را در دو طرف برای مشارکتی فعال در حل مساله سوریه ایجاد کرده که در صورت تحقق چنین امری زمینه همکاری های منطقه ای و بین المللی برای حل مساله سوریه بیش از گذشته فراهم خواهد شد.
*کارشناس مسایل ترکیه
منبع: هفته نامه مثلث، سال ششم، شماره سیصدوشانزده، 19 تیر 1395، صفحه 60 https://ccsi.ir//vdcji8ev.uqexozsffu.html
ccsi.ir/vdcji8ev.uqexozsffu.html