آنكارا ـ تل‌آويو
جمهوري ترکیه در سال ١٩٤٩.م، اولین کشور مسلمانی بود که موجودیت جدیدالتاسيس صهيونيستي را در اراضی اشغالی فلسطین به رسمیت شناخت. رژيم جعلي اسرائیل و ترکیه از ديرباز، همکاری‌های نزدیک و فشرده در حوزه‌های سیاسی، امنيتي، نظامی و اقتصادی دارند، در سال 2010.م، روابط آنکارا ـ تل‌آویو، پس از حمله کماندوهای صهیونیستی به کشتی «مرمره آبي»، حامل فعالان ترکيه و حامیان غزه، و کشته و زخمي شدن شهروندان تركيه، به وخامت گراييد. پس از حدود شش سال، با توجه به چراغ سبزهاي حكومت حزب عدالت و توسعه تركيه براي لزوم عادي‌سازي روابط با دولت «كودك‌كُش» صهيونيستي، «کسینیا سویتلووا» نماینده پارلمان رژیم صهیونیستی (کنست) و عضو حزب «اتحاد صهیونیستی» چندي قبل به ترکیه رفت تا در راستاي حل اختلاف، عادي‌سازي روابط فيمابين و امضای توافق میان آنکارا ـ تل‌آویو، زمينه‌هاي لازم را فراهم سازد. این اولین سفر اعلام‌شده‌ی یک مسئول دولت صهيونيستي به ترکیه طی شش سال اخیر بود. بالاخره مقامات دو طرف روز یکشنبه 26 ژوئن 2016.م در رم اعلام كردند كه به توافق دست يافته‌اند و آن‌را در روز سه‌شنبه 28 ژوئن، رسما امضاء كردند.
حكومت حزب عدالت و توسعه تركيه برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی سه شرط را مطرح کرده بود:
1- عذرخواهی رسمی تل‌آویو از آنکارا
2- پرداخت غرامت به خانواده کشته‌شدگان
3- پایان‌دهي به محاصر غزه.
بنا بر ادعاي برخي محافل ديپلماتيك، ترکیه در گفت‌وگوهای ذي‌ربط از جمله در «ژنو» در بعضي شرط‌ها و درخواست‌های خود، اغماض و تسهيل به‌عمل آورده و برای طرف مقابل نيز امتيازاتي قائل شده است. چنان‌که آنکارا متعهد شده است تا به گروه هاي مقاومت، از‌جمله نماینده ارشد حماس در استانبول «صلاح العروری» حق بازگشت به ترکیه و فعالیت علیه اسرائیل را ندهد. مقامات اسرائیلی نيز مدعی هستند که اردوعان اطمینان داده است از نفوذ خود بر حماس برای تأمین آزادی اسرائیلی‌ها و بازگشت جنازه دو سرباز اسرائیلی استفاده خواهد كرد.
دولت جعلي اسراییل با وساطت آمریکا، شرط اول را بطور غير رسمي و شفاهي (تماس تلفني) انجام داد. با تعهد پرداخت مبلغ 20 ميليون دلارغرامت به خانواده هاي قربانيان، شرط دوم را نيز تحقق خواهد بخشید، ولی درخصوص شرط سوم هنوز اقدامی بعمل نياورده است. گفته می‌شود بر اساس توافقنامه جدید، موضوع «لغو کامل محاصره غزه» به صورت تسهیل در امور ارسال کمک‌های انسانی برای مردم غزه، تغيير و درج شده است، يعني به شرط موافقت اوليه رژيم غاصب، کمک‌های انسان‌دوستانه ابتدا به بندر اسرائیلی «آشدوت» خواهد رفت و پس از بازرسی و صلاحديد به غزه انتقال داده خواهد شد.
در بررسي و تحليل مسائل جاري تركيه چنين مي‌نمايد كه: افزايش شديد نا امني و مشكلات داخلي، تداوم درگيري‌هاي نظامي با «پ.ك.ك»، ادامه اختلاف‌نظرهاي آنكارا با همسايگان، ناامیدي از پیوستن به اتحادیه اروپا، سردي روابط آنكارا ـ واشنگتن، معضل بوجود آمده در مناسبات با مسكو، تداوم موفقيت‌هاي اكراد شمال سوريه، مواضع ج.ا.ايران و روسیه در قبال تحولات سوریه و سرنوشت بشار اسد، حكومت حزب عدالت و توسعه تركيه را مجبور ساخت، با توجه به اولویت‌های سیاست خارجی خود و در جهت تقویت نقش و حضور خویش در مسائل سوریه، در پی ایجاد موازنه قدرت برآید و به همین دلیل نيز رژیم صهیونیستی را به عنوان یک متحد استراتژیک برای فعالیت هرچه بیشتر علیه بشار اسد در سوریه، برگزیده است. آري شتاب گرفتن روند عادی‌سازی روابط آنكارا ـ تل‌آويو، كه حداقل از دو سال قبل آغاز شده است، مربوط و منوط به مسائل ذكر شده است كه دستاوردهايي بشرح ذيل براي طرفين دارد:
* ارتقاء سطح همكاريهاي همه‌جانبه اقتصادي فيمابين
* از میان برداشتن موانع همکاری‌های امنيتي و نظامی آنكارا ـ تل‌آويو
* از سرگیری رزمایش‌های مشترک
* سرمایه‌گذاری مشترک در صنایع دفاعی ترکیه
* ايجاد تسهيلات محدود و كنترل‌شده براي ارسال كمك‌هاي انسان‌دوستانه به غزه
* الزام حمايت تركيه از عضویت اسرائیل در نهادهای بین‌المللی، از جمله ناتو
* توافق تركيه جهت ايجاد تسهيلات در بازپس‌گيري اجساد سربازان اسرائیلی از غزه
* عقد قردادهاي انتقال گاز طبیعی از اسرائيل به ترکیه
در خصوص توافق عادي‌سازي روابط دو كشور، رهبران احزاب مخالف در تركيه، ضمن اعلام استقبال از سياست‌هاي ضد تنشي حكومت در منطقه، معامله اخير، دريافت 20 ميليون دلار خون‌بهاء در قبال آرمان دفاع از استقلال و حمايت از مردم غزه، را شرم‌آور خواندند. هم چنين، رسانه‌های رژیم صهیونیستی به نقل از یک منبع سیاسی اعلام کردند که: «توافق این رژیم با ترکیه مانع از سیطره ایران بر سوریه از طریق حزب‌الله خواهد شد.»
آنكارا ـ مسكو
آن‌چه پوتين را بيش از «خنجر از پشت‌زني اردوعان» خشمگين ساخت، طرح مسئله (سرنگوني هواپيماي روسي) توسط تركيه در ناتو بود، لذا به قطع مناسبات سياسي، اقتصادي فيمابين مبادرت نمود. اينك، اردوعان با عذرخواهی رسمی، اعلام پشيماني و عقب‌نشینی، همان امري که پوتین انتظار داشت را اجابت كرد. رئيس‌جمهور تركيه، رجب طيب اردوعان، با ارسال نامه‌اي تأکید کرد: «مایلم مجددا همدردی و عمیق‌ترین تسلیت خود به خانواده خلبان روسی ابراز کرده و بگویم که متأسفم. از صمیم قلب، در غم و درد آن‌ها شریک هستم. در نزد ما، خانواده خلبان روسي، همانند خانواده اي ترکیه‌ای هستند. برای جبران درد و خساراتی که بار آمده است، آماده هر ابتکار عملی هستیم.»
در حالي عقب‌گرد اجباري اردوعان صورت مي‌گيرد كه رابطه با روسیه، هم از منظر سياسي و هم اقتصادی براي تركيه بسیار مهم محسوب مي‌گردد. علاوه بر نقش و تاثير تعيين‌كننده مسكو در مسائلي چون: سرنوشت بشار اسد، مواضع استقلال‌طلبانه اكراد سوريه و تركيه، سفر سالانه میلیون‌ها گردشگر روسی به ترکیه، درآمدزايي چند صد میلیون دلاري براي تركيه داشت، ضمن آن‌كه درآمدهاي حاصله از صادرات، خدمات و...، منبع بی‌جایگزینی برای اقتصاد ترکیه محسوب مي‌گردند. البته بخش اعظم انرژي فسيلي (نفت و گاز) مصرفي تركيه از سوي روسيه تامين مي‌گردد. حادثه و تجربه مذكور نشان داد: اگر چه روس‌ها، به داشتن قدرت سخت و بی‌توجهی به مولفه‌های قدرت نرم مشهورند، اما نتیجه‌دهي سیاست تنبیه 7 ماهه حكومت حزب عدالت و توسعه ترکیه، بيانگر آن است كه روس‌ها روش بهره‌گيري از قدرت نرم را نيز بخوبي مي‌دانند.
در حالي‌كه جمهوري تركيه لقب «ژاندارم ضد كرد منطقه» را بخود اختصاص داده است اما در واقع آنکارا، شديدا نگران قدرتمندي نیروهای مسلح کرد سوریه است که مورد حمايت هم‌زمان «واشنگتن ـ مسكو» قرار دارند. مسلما حاكميت اكراد شمال سوریه باعث سرکشی «حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)» خواهد گرديد که برپایی دولت خودمختار در جنوب ترکیه را در سر دارند. در اين خصوص وحشت آنكارا به حدی است که اردوعان، علي‌رغم غرور و موضع‌گيري‌هاي قاطعانه و فاتحانه اوليه، به ارسال نامه عذرخواهي مجبور گرديده و برای ممانعت از تغيير وضعیت پ.ك.ك و اكراد تركيه، به درگاه مسکو متوسل شده است.
* پژوهشگر امور بين‌الملل
https://ccsi.ir//vdciwzaz.t1a5v2bcct.htmlجمهوري ترکیه در سال ١٩٤٩.م، اولین کشور مسلمانی بود که موجودیت جدیدالتاسيس صهيونيستي را در اراضی اشغالی فلسطین به رسمیت شناخت. رژيم جعلي اسرائیل و ترکیه از ديرباز، همکاری‌های نزدیک و فشرده در حوزه‌های سیاسی، امنيتي، نظامی و اقتصادی دارند، در سال 2010.م، روابط آنکارا ـ تل‌آویو، پس از حمله کماندوهای صهیونیستی به کشتی «مرمره آبي»، حامل فعالان ترکيه و حامیان غزه، و کشته و زخمي شدن شهروندان تركيه، به وخامت گراييد. پس از حدود شش سال، با توجه به چراغ سبزهاي حكومت حزب عدالت و توسعه تركيه براي لزوم عادي‌سازي روابط با دولت «كودك‌كُش» صهيونيستي، «کسینیا سویتلووا» نماینده پارلمان رژیم صهیونیستی (کنست) و عضو حزب «اتحاد صهیونیستی» چندي قبل به ترکیه رفت تا در راستاي حل اختلاف، عادي‌سازي روابط فيمابين و امضای توافق میان آنکارا ـ تل‌آویو، زمينه‌هاي لازم را فراهم سازد. این اولین سفر اعلام‌شده‌ی یک مسئول دولت صهيونيستي به ترکیه طی شش سال اخیر بود. بالاخره مقامات دو طرف روز یکشنبه 26 ژوئن 2016.م در رم اعلام كردند كه به توافق دست يافته‌اند و آن‌را در روز سه‌شنبه 28 ژوئن، رسما امضاء كردند.
حكومت حزب عدالت و توسعه تركيه برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی سه شرط را مطرح کرده بود:
1- عذرخواهی رسمی تل‌آویو از آنکارا
2- پرداخت غرامت به خانواده کشته‌شدگان
3- پایان‌دهي به محاصر غزه.
بنا بر ادعاي برخي محافل ديپلماتيك، ترکیه در گفت‌وگوهای ذي‌ربط از جمله در «ژنو» در بعضي شرط‌ها و درخواست‌های خود، اغماض و تسهيل به‌عمل آورده و برای طرف مقابل نيز امتيازاتي قائل شده است. چنان‌که آنکارا متعهد شده است تا به گروه هاي مقاومت، از‌جمله نماینده ارشد حماس در استانبول «صلاح العروری» حق بازگشت به ترکیه و فعالیت علیه اسرائیل را ندهد. مقامات اسرائیلی نيز مدعی هستند که اردوعان اطمینان داده است از نفوذ خود بر حماس برای تأمین آزادی اسرائیلی‌ها و بازگشت جنازه دو سرباز اسرائیلی استفاده خواهد كرد.
دولت جعلي اسراییل با وساطت آمریکا، شرط اول را بطور غير رسمي و شفاهي (تماس تلفني) انجام داد. با تعهد پرداخت مبلغ 20 ميليون دلارغرامت به خانواده هاي قربانيان، شرط دوم را نيز تحقق خواهد بخشید، ولی درخصوص شرط سوم هنوز اقدامی بعمل نياورده است. گفته می‌شود بر اساس توافقنامه جدید، موضوع «لغو کامل محاصره غزه» به صورت تسهیل در امور ارسال کمک‌های انسانی برای مردم غزه، تغيير و درج شده است، يعني به شرط موافقت اوليه رژيم غاصب، کمک‌های انسان‌دوستانه ابتدا به بندر اسرائیلی «آشدوت» خواهد رفت و پس از بازرسی و صلاحديد به غزه انتقال داده خواهد شد.
در بررسي و تحليل مسائل جاري تركيه چنين مي‌نمايد كه: افزايش شديد نا امني و مشكلات داخلي، تداوم درگيري‌هاي نظامي با «پ.ك.ك»، ادامه اختلاف‌نظرهاي آنكارا با همسايگان، ناامیدي از پیوستن به اتحادیه اروپا، سردي روابط آنكارا ـ واشنگتن، معضل بوجود آمده در مناسبات با مسكو، تداوم موفقيت‌هاي اكراد شمال سوريه، مواضع ج.ا.ايران و روسیه در قبال تحولات سوریه و سرنوشت بشار اسد، حكومت حزب عدالت و توسعه تركيه را مجبور ساخت، با توجه به اولویت‌های سیاست خارجی خود و در جهت تقویت نقش و حضور خویش در مسائل سوریه، در پی ایجاد موازنه قدرت برآید و به همین دلیل نيز رژیم صهیونیستی را به عنوان یک متحد استراتژیک برای فعالیت هرچه بیشتر علیه بشار اسد در سوریه، برگزیده است. آري شتاب گرفتن روند عادی‌سازی روابط آنكارا ـ تل‌آويو، كه حداقل از دو سال قبل آغاز شده است، مربوط و منوط به مسائل ذكر شده است كه دستاوردهايي بشرح ذيل براي طرفين دارد:
* ارتقاء سطح همكاريهاي همه‌جانبه اقتصادي فيمابين
* از میان برداشتن موانع همکاری‌های امنيتي و نظامی آنكارا ـ تل‌آويو
* از سرگیری رزمایش‌های مشترک
* سرمایه‌گذاری مشترک در صنایع دفاعی ترکیه
* ايجاد تسهيلات محدود و كنترل‌شده براي ارسال كمك‌هاي انسان‌دوستانه به غزه
* الزام حمايت تركيه از عضویت اسرائیل در نهادهای بین‌المللی، از جمله ناتو
* توافق تركيه جهت ايجاد تسهيلات در بازپس‌گيري اجساد سربازان اسرائیلی از غزه
* عقد قردادهاي انتقال گاز طبیعی از اسرائيل به ترکیه
در خصوص توافق عادي‌سازي روابط دو كشور، رهبران احزاب مخالف در تركيه، ضمن اعلام استقبال از سياست‌هاي ضد تنشي حكومت در منطقه، معامله اخير، دريافت 20 ميليون دلار خون‌بهاء در قبال آرمان دفاع از استقلال و حمايت از مردم غزه، را شرم‌آور خواندند. هم چنين، رسانه‌های رژیم صهیونیستی به نقل از یک منبع سیاسی اعلام کردند که: «توافق این رژیم با ترکیه مانع از سیطره ایران بر سوریه از طریق حزب‌الله خواهد شد.»
آنكارا ـ مسكو
آن‌چه پوتين را بيش از «خنجر از پشت‌زني اردوعان» خشمگين ساخت، طرح مسئله (سرنگوني هواپيماي روسي) توسط تركيه در ناتو بود، لذا به قطع مناسبات سياسي، اقتصادي فيمابين مبادرت نمود. اينك، اردوعان با عذرخواهی رسمی، اعلام پشيماني و عقب‌نشینی، همان امري که پوتین انتظار داشت را اجابت كرد. رئيس‌جمهور تركيه، رجب طيب اردوعان، با ارسال نامه‌اي تأکید کرد: «مایلم مجددا همدردی و عمیق‌ترین تسلیت خود به خانواده خلبان روسی ابراز کرده و بگویم که متأسفم. از صمیم قلب، در غم و درد آن‌ها شریک هستم. در نزد ما، خانواده خلبان روسي، همانند خانواده اي ترکیه‌ای هستند. برای جبران درد و خساراتی که بار آمده است، آماده هر ابتکار عملی هستیم.»
در حالي عقب‌گرد اجباري اردوعان صورت مي‌گيرد كه رابطه با روسیه، هم از منظر سياسي و هم اقتصادی براي تركيه بسیار مهم محسوب مي‌گردد. علاوه بر نقش و تاثير تعيين‌كننده مسكو در مسائلي چون: سرنوشت بشار اسد، مواضع استقلال‌طلبانه اكراد سوريه و تركيه، سفر سالانه میلیون‌ها گردشگر روسی به ترکیه، درآمدزايي چند صد میلیون دلاري براي تركيه داشت، ضمن آن‌كه درآمدهاي حاصله از صادرات، خدمات و...، منبع بی‌جایگزینی برای اقتصاد ترکیه محسوب مي‌گردند. البته بخش اعظم انرژي فسيلي (نفت و گاز) مصرفي تركيه از سوي روسيه تامين مي‌گردد. حادثه و تجربه مذكور نشان داد: اگر چه روس‌ها، به داشتن قدرت سخت و بی‌توجهی به مولفه‌های قدرت نرم مشهورند، اما نتیجه‌دهي سیاست تنبیه 7 ماهه حكومت حزب عدالت و توسعه ترکیه، بيانگر آن است كه روس‌ها روش بهره‌گيري از قدرت نرم را نيز بخوبي مي‌دانند.
در حالي‌كه جمهوري تركيه لقب «ژاندارم ضد كرد منطقه» را بخود اختصاص داده است اما در واقع آنکارا، شديدا نگران قدرتمندي نیروهای مسلح کرد سوریه است که مورد حمايت هم‌زمان «واشنگتن ـ مسكو» قرار دارند. مسلما حاكميت اكراد شمال سوریه باعث سرکشی «حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک)» خواهد گرديد که برپایی دولت خودمختار در جنوب ترکیه را در سر دارند. در اين خصوص وحشت آنكارا به حدی است که اردوعان، علي‌رغم غرور و موضع‌گيري‌هاي قاطعانه و فاتحانه اوليه، به ارسال نامه عذرخواهي مجبور گرديده و برای ممانعت از تغيير وضعیت پ.ك.ك و اكراد تركيه، به درگاه مسکو متوسل شده است.
* پژوهشگر امور بين‌الملل
ccsi.ir/vdciwzaz.t1a5v2bcct.html