روسیه به یکی از اهداف اصلی خود در رابطه با سازمان همکاری شانگهای یعنی شناسایی رسمی آن توسط غرب نزدیک شده است. در این رابطه به تقاضای ترکیه مبنی بر دریافت وضع حقوقی شریک گفتگو با این سازمان اشاره شده است. ایالات متحده نيز مذاکرات درباره نحوه همکاری با این سازمان را آغاز کرد. چند منبع دیپلماتیک در کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به روزنامه «کمرسانت» اطلاع دادند که ترکیه و ایالات متحده به حركت در جهت به دست‌‌آوردن رژیم حقوقی شریک گفتگو با این سازمان پرداخته‌اند. به گفته آن‌ها، آنکارا پیشرفت بیشتری کرده و حتی تقاضانامه رسمی را به دبیرخانه سازمان در پکن ارسال نموده است. ولی ایالات متحده تازه در مرحله مشورت‌های غیر‌رسمي و بررسي دیدگاه‌های كشورهای عضو سازمان قرار دارد.
مسکو طی ده سالی که از زمان تشکیل این سازمان گذشته، همواره برای شناسایی بینالمللی آن تلاش می‌کرد. یکی از علل این امر آن است که روسیه در زمان ریاست‌‌جمهوري ولادیمیر پوتین سعی می‌کرد از سازمان همکاری شانگهای به عنوان نیروی مقابل رشد نفوذ واشنگتن در آسیای مرکزی استفاده کند. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۵ درخواست از واشنگتن مبنی بر تعیین زمان خروج پایگاه‌های نظامی آن از آسیای مرکزی از طرف سازمان همکاری شانگهای اعلام شده بود. برای این كه این بیانيه‌ها وزن سیاسی بیشتری داشته باشد، روسیه سعی می‌کرد کاری کند که اعتبار سازمان همکاری شانگهای با اعتبار ناتو برابر شود.
این سازمان از زمان تأسیس با ساختارهای بینالمللی دیگر یعنی سازمان ملل متحد و سازمان امنیت و همکاری اروپا و نیز با سازمان‌های فضای شوروی سابق روابط برقرار کرد. و در حال حاضر ترکیه، یکی از قدرت‌های اصلي خاور‌میانه و آسیای مرکزی و ایالات متحده ابرقدرت جهانی، به جرگه کشورهایی پیوسته‌اند که سازمان همکاری شانگهای را به عنوان سازمانی معتبر قبول دارند. یک منبع در وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه در این رابطه گفت؛ «علاقه آنکارا و واشنگتن نشان می‌دهد که ما موفق شده‌‌ایم یک سازمان معتبر و با نفوذ تشکیل دهیم».
طبق اطلاعات «کمرسانت»، ترکیه در ماه آوریل سال جاری تقاضای اعطاي وضع حقوقی شریک سازمان را تسلیم دبیرخانه آن کرد. یک منبع دیپلماتیک ترکی در آنکارا در گفتگو با خبرنگار «کمرسانت» علت این حرکت را چنین توضیح داد؛ »فدراسیون روسیه و چین به برکت نفوذ خود در سیاست جهانی، توانمندی اقتصادی و همکاری اقتصادی خود و نیز حمایت از مبارزه مشترک با خطرات، سازمان همکاری شانگهای را به سازمان مؤثری تبدیل نموده‌اند. در شرایطی که مغولستان، هند، پاکستان و ایران عضو ناظر آن شده و سری لانكا و بلاروس شرکای گفتگو هستند، سازمان همکاری شانگهای به یکی از بزرگترین سازمان‌های اوراسیا مبدل گردیده است. ما بر همین اساس می‌خواهیم روابط خود را با این سازمان توسعه دهیم».
یک منبع مطلع در وزارت امور خارجه آمریکا علاقه ایالات متحده به سازمان همکاری شانگهای را تقریباً همینطور مستدل کرد و گفت؛ «ما توان بالقوه این سازمان را دست کم گرفته بودیم. عجیب است ولی حقیقت دارد که مسکو و پکن طی ده سال اخیر موفق شدند سازمانی با نظریه قابل فهم و نفوذ فزاینده ایجاد نمایند. البته این ناتو نیست زیرا ارزش‌های کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای با ناتو فرق می‌کند ولی این قالب جالبی با توان بالقوه رشد و توسعه است. ما می‌خواهیم از فعالیت این سازمان بیشتر مطلع شویم». ایالات متحده هنوز تقاضای رسمی دریافت وضع حقوقي شریک گفتگو را نفرستاده ولی علاقه خود به همکاری با سازمان را مشخص نموده است.
ساموئل چاپمان مدیر برنامه‌های روسی مرکز پیشرفت آمریکایی واشنگتن معتقد است كه ایالات متحده بایستی مدت‌ها پیش این کار را انجام مي‌داد. وی در سال ۲۰۰۹ گزارشی برای کاخ سفید ارسال کرده و در آن خاطرنشان كرده بود که بهتر است آمریکا با سازمان همکاری شانگهای روابط نزدیک‌‌تری برقرار کند. چاپمان در گفتگو با «کمرسانت» گفت؛ همکاری با این سازمان بر روابط ایالات متحده با روسیه اثر مثبتی گذاشته و همچنین سود مشخصی به صورت تحکیم امنیت افغانستان و تمام منطقه آسیای مرکزی خواهد داد.
ایالات متحده از این طریق برای خود کانال دیپلماتیک جدیدی برای روابط با چین، یکی از اعضای با نفوذ سازمان، و با ایران، عضو ناظر این سازمان باز خواهد کرد. این امر نشان خواهد داد که ایالات متحده حاضر است عضو سازمانی شود که در آن نفوذ مسکو از واشنگتن قوی‌تر است. همين امر استدلال نیروهای روسی را خنثی خواهد کرد که معتقدند هر پیروزی آمریکا در سیاست منطقه‌اي به معنی شکست اتوماتیک روسیه است». ولی در وزارت امور خارجه روسیه در این مورد اظهار تردید می‌کنند و می‌گویند که اگر تنها مسکو در سازمان همکاری شانگهای فرمانروایی می‌کرد، واشنگتن به نزدیکی روابط با این سازمان تن نمی‌داد زیرا این کار به نفع واشنگتن نبود.
اگر واشنگتن تقاضای خود را رسماً تنظیم کند، ممکن است با بعضی مشکلات روبرو شود. يك منبع در وزارت امور خارجه یکی از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای اعلام كرد که با ترکیه مشکلی نخواهد بود زیرا کسی مخالف ترکیه نیست. اگر همه ترتیبات رسمی انجام شده بود، سران کشورها می‌توانستند در اجلاس ماه ژوئن در آستانه درباره ترکیه تصمیم بگیرند. به گفته این منبع مطلع، در اجلاس بعدی تصمیم مثبت درباره ترکیه اتخاذ خواهد شد. این مقام دیپلماتیک معتقد است که تکلیف تقاضای آمریکایی روشن نیست؛ «روسیه و حتی چین حاضرند به آمریکایی‌ها وضع حقوقی شریک گفتگو را بدهند. منطق آن‌ها چنین است؛ آمریکا به اسرار خاصی پی نخواهد برد ولی اعتبار سازمان بالا خواهد رفت. اما بعضی کشورهای آسیای مرکزی و از جمله ازبکستان قطعاً مخالف این امر هستند. آمریکایی‌ها قبل از همه گفتگو درباره حقوق بشر را پیشنهاد می‌کنند که کشورهای آسیای مرکزی دوست ندارند با واشنگتن در این مورد صحبت کنند».
وجود مخالفت‌های بعضی کشورهای عضو سازمان باعث می‌شود که آمریکا تقاضای خود را تنظیم نکند. منبع دیپلماتیک ما گفت؛ «در سازمان همکاری شانگهای همه تصمیمات بر اساس اصل اجماع اتخاذ می‌شود. مخالفت یکی از کشورها مانع از پذیرش آمریکا می‌شود. این امر برای واشنگتن تحقیرآمیز خواهد بود. سازمان همکاری شانگهای هم که خود را سازمانی باز اعلام کرده است، دچار مشکل اخلاقی خواهد شد. لذا طرفین سعی خواهند کرد از بروز این وضعیت ناراحت کننده جلوگیری کنند».
نويسنده: آلکساندر گابویف، روزنامه «کمرسانت»
تاریخ انتشار :دوشنبه ۹ آبان ۱۳۹۰ ساعت ۱۰:۵۷
کد مطلب : 2455
ccsi.ir/vdch.mnit23nkmftd2.html
