سپر دفاع موشكي، چالشي در روابط تركيه-ايران يا تركيه-روسيه؟

گروه پژوهش هاي خبري - موافقت تركيه براي استقرار سامانه دفاع ضد موشك ناتو در اين كشور دورنماي روابط آنكارا و مسكو را با ابهام مواجه ساخته است. اين در حالي است كه برخي رسانه هاي خارجي اين تصميم را موجب تيرگي در روابط تركيه و ايران مي دانند.
ابراز رضايت تركيه براي نصب سپر دفاع موشكي ناتو در خاك اين كشور به يكي از عناوين اصلي خبري در رسانه هاي بين المللي تبديل شده است. برخي از تحليلگران اين رويداد را از يكسو چالشي مهم در روابط آنكارا-مسكو مي شمارند و از سوي ديگر آن را تصميمي مي دانند كه ناخرسندي ايران را به همراه خواهد داشت.
استقرار سامانه دفاع موشكي در تركيه كه برخي معتقدند ايران و روسيه آن را تهديدي بالقوه براي امنيت خود مي دانند، مساله اي است كه نگراني ها در مورد دورنماي روابط آنكارا، تهران و مسكو را برانگيخته است. ابراز رضايت تركيه براي همكاري با ناتو در طرح سپر دفاع موشكي واكنش تند مقامات روسي را نيز برانگيخته است. در مقابل برخي ديگر، قرار دادن نام ايران در كنار روسيه را فرافكني مي دانند و معتقدند ايران در پازل سپر دفاع موشكي كه طرحي عليه روسيه با ابزار برخي از اعضاي ناتو است جايي ندارد.

محورهاي اصلي مطرح شده در رسانه ها در اين رابطه عبارتند از:
۱- امكان ايجاد چالش در روابط تهران - آنكارا
۲- امكان ايجاد چالش در روابط مسكو - آنكارا
۳- تلاش تركيه براي كسب برتري در منطقه
۴- تلاش مسكو براي جلوگيري از ايجاد تهديد در منطقه

**امكان ايجاد چالش در روابط تهران- آنكارا
----------------------------------------------
روزنامه بريتانيايي 'گاردين' در تحليل روابط كنوني تهران و آنكارا مدعي تيرگي اين روابط شد و نوشت: توافق‌نامه رادار ضدموشكي ناتو در زماني دارد نهايي مي‌شود كه تركيه و ايران بر سر سركوب اعتراضات مردمي در سوريه با يكديگر اختلاف پيدا كرده‌اند. تركيه اخيرا چند بار از سوريه و بشار اسد به دليل برخورد خشونت‌بار با مردم اين كشور انتقاد شديد كرده و به اسد توصيه كرده است با مردم خود مدارا كند.
شبكه تلويزيوني خبري 'العالم' نيز اين اقدام آنكارا را به مثابه جولان بر روي لبه تيغي دانست كه واشنگتن آن را تدارك ديده است. به گفته اين رسانه با وجود اين كه ايران و تركيه به عنوان دو كشور دوست و اسلامي به ويژه با روي كار آمدن اسلام گرايان، مناسبات خود را بيش از پيش گسترش داده اند، بي شك استقرار سپر موشكي آمريكا و ناتو در خاك تركيه گامي معكوس در روند مناسبات روبه رشد كنوني خواهد بود و در راستاي ملاحظات منافع كشورهاي همسايه نيست و با اعتراضات جدي در اين خصوص همراه خواهد بود.
با وجود آنكه سپر دفاع موشكي اقدامي براي بي اثر كردن سيستم هاي موشكي راهبردي روسيه است، چرا اين بايد براي ايران كه اساسا اعتقادي به داشتن اين سيستم ها ندارد، تهديد باشد؟ روسيه در اولين اظهارنظرها براي نخستين بار آنها را اقدامي عليه ايران دانست تا ديگران را نيز به بازي دو سويه خود با غرب وارد كند. درحاليكه پيش از آن بارها مقام هاي اين كشور از جمله ولاديمير پوتين هشدار داده بود كه طرح سپر موشكي طرحي عليه روسيه است و به صراحت تاكيد كرد؛ 'براي هر سپري شمشير برنده تري مي توان يافت.'

**چالش در روابط مسكو - آنكارا
-----------------------------------
تارنماي خبري 'دويچه وله' در اين رابطه نوشت: تركيه اعلام كرده است كه رادار موشك‌ياب ناتو را در خاك خود مستقر خواهد كرد. روسيه بلافاصله به اين خبر واكنش نشان داد.
دميتري راگوزين، نماينده روسيه در ناتو گفت كه چنين خبري او را متعجب نمي‌كند، زيرا در سفر ماه گذشته به تركيه با اردوغان، رييس جمهوري تركيه در اين باره گفتگو كرده است.
راگوزين افزود: 'اين اقدام تركيه اگرچه تهديدي در لحظه براي منافع استراتژيك روسيه نيست، اما مرحله آغازين يك پروژه بزرگ است كه نگراني عميقي براي روسيه به همراه دارد.'
نماينده روسيه در ناتو در مصاحبه با خبرگزاري 'ريانووستي' هم گسترش سپر موشكي آمريكا در مرز شمال غربي روسيه و سپس استقرار موشك‌هاي رهگير در لهستان تا سال ۲۰۲۰ را يك خطر واقعي براي روسيه ناميد.
به گفته تارنماي 'دويچه وله' كارشناسان روسي هشدار مي‌دهند كه خطر تجهيزاتي كه در فرايند تكميل سپر موشكي ‌آمريكا در تركيه مستفر مي‌شوند نبايد دست كم گرفته شود.
به گفته منابع خبري تركيه نيز 'سلجوق اونال' سخنگوي وزارت امور خارجه تركيه در توجيه موافقت تركيه با طرح سپر موشكي عنوان كرده است كه استقرار اين رادارها در تركيه در راستاي عضويت آنكارا در ناتو صورت مي گيرد و قدرت دفاعي كشور را افزايش خواهد داد.
خبرگزاري 'آسوشيتد پرس' نيز اعلام كرد: در بيانيه وزارت خارجه تركيه كه روز جمعه منتشر شد بر اين تاكيد شده است كه اين رادار ضدموشكي توانايي دفاعي تركيه و كل ناتو را بالا خواهد برد، اما در عين حال نوشت كه در بيانيه تركيه به نام ايران و تهديد جمهوري اسلامي اشاره‌اي نشده است.
به گزارش خبرگزاري 'شينهوا' نيز پس از اعلام موافقت تركيه با استقرار سپر دفاع موشكي در خاك اين كشور، سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه در گفت‌وگو با دانشجويان رشته روابط بين الملل مسكو عنوان كرد: سامانه ضد موشكي آمريكايي‌ ـ ‌اروپايي براساس پارامترهايي ساخته مي‌شود كه در واشنگتن تعريف شده و ممكن است مواضع استراتژيك هسته‌اي روسيه را تا پايان دهه جاري به خطر بيندازد. دولت روسيه بارها اين موضوع را مورد تاكيد قرار داده است.
وي خاطرنشان كرد: ناتو و آمريكا تضميني نداده‌اند كه سيستم دفاع ضد موشكي آنها عليه روسيه مورد استفاده قرار نگيرد. متخصصان و كارشناسان نظامي متوجه اين موضوع هستند كه ساخت نامحدود و يك جانبه سامانه دفاع ضد موشكي باعث مي‌شود، طرف مقابل [روسيه] اقدامات لازم را براي حفظ منافع استراتژيك خود انجام دهد.
تارنماي خبري 'ريانووستي' هم ضمن اعلام سفر قريب الوقوع 'ديميتري راگوزين' نماينده دائم پيمان آتلانتيك شمالي به ايران به نقل از وي نوشت: 'روسيه به اطلاعاتي عيني نياز دارد تا مقامات سياسي بتوانند گام هايي تمام و عيار كه از سويي باعث توسعه روابط حسنه با ايران و از طرف ديگر روابط شراكتي با ناتو و آمريكا شوند، اتخاذ كند.'

سخن آخر
روس ها تاكنون پاسخ رسمي خود را براي همكاري در اجراي طرح سپر موشكي ناتو به اعضاي اين سازمان نداده اند. مقامات روسي همواره ايجاد اين سامانه در نزديكي مرزهاي روسيه را خطري براي امنيت خود و ساير كشورهاي منطقه مي دانند. آنچنانكه پيش تر و به گفته تارنماي بي بي سي، دميتري راگوزين نماينده دايم روسيه در پيمان آتلانتيك شمالي، ناتو، در سفر به آنكارا گفته بود كه احتمال دارد طرح سپر ضد موشكي اروپا توسط آمريكا براي تدارك حمله به ايران مورد استفاده قرار گيرد.
همچنين به گزارش خبرگزاري ايتارتاس در آن زمان دميتري راگوزين اعلام كرد: 'من اين را پنهان نمي‌كنم كه چنين جنبه‌اي از اين مساله توسط ناتو مورد بحث قرار گرفته است. كسي نمي‌‌تواند با مفهوم 'دفاع موشكي' خود را فريب دهد.'
اين درحالي است كه يك مسوول نظامي آمريكا چندي پيش در گفت وگو با روزنامه “وال استريت ژورنال” اعلام كرده بود كه آمريكا در سال جاري قصد استقرار رادارهاي متعلق به طرح سپر موشكي در تركيه را دارد.
نوامبر سال گذشته سران ناتو تصميم گرفتند سامانه دفاعي ضد موشكي خود را گسترش دهند. بر اساس برنامه ايجاد سپر موشكي تا سال ۲۰۱۸ آمريكا قصد دارد كه تجهيزات اطلاع رساني و آتشباري خود را در كشورهاي اروپايي مستقر كند.
با توجه به زمينه هاي وسيع تضاد در روابط روسيه و آمريكا، اين طرح عليه روسيه است و نه هيچ كشور ديگري و اساسا كشوري غير از روسيه سلاح هايي تهاجمي با كيفيتي كه نيازمند سپر موشكي ناتو باشد در اختيار ندارد.