شواهد حاکی از آن است که نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۷ اکتبر ۲۰۱۳ گرجستان سبب خواهد شد که در دهمین سالگرد پیروزی انقلاب گل سرخ، ۲۳ نوامبر، نخبگان وفادار به این انقلاب دیگر جایی در دولت گرجستان نداشته باشند، روزهایی که شاید به ایام تحقق کابوس‌های ساکاشویلی، رئیس‌جمهور برآمده از نخستین حلقه از انقلاب‌های رنگین منطقه، مبنی بر مورد پیگرد قضایی واقع شدن، تبدیل شده باشند. واقعیت این است که سه سال پیش در این ایام که اصلاحات پیشنهادی ساکاشویلی رئیس‌جمهور غربگرای گرجستان که آن روزها خود را در برابر اپوزیسیونی وامانده، بی‌رقیب می‌دید، برای تغییر قانون اساسی و تفویض بخش‌های مهمی از قدرت رئیس‌جمهور به نخست‌وزیر مراحل تصویبش را در پارلمان می‌گذراند و کم‌تر کسی تصور می‌کرد که طی فرآیندی دوساله با ظهور عنصری جدید در فضای سیاسی این کشور، صحنه به یک‌باره دچار دگرگونی ای اساسی شود. به هر روی ساکاشویلی ضربه‌ای سهمگین را در انتخابات پارلمانی اکتبر ۲۰۱۲ متحمل شد و تقلاهایش برای ترمیم قدرت از دست رفته به فرجامی نرسید. اکنون در آستانه‌ی برگزاری انتخابات، ساکاشویلی برای ترغیب غربی‌ها به حمایت از خویش اصرار دارد که آن‌را رقابت نیابتی روسیه و ایالات متحده در گرجستان بنمایاند، انتخاباتی که بی‌شک در سطح داخلی یک جدال نیابتی است، رقابتی بین کاندیدای منتسب به نخست‌وزیر ایوانیشویلی و نامزد مورد حمایت رئیس‌جمهور ساکاشویلی، البته با چاشنی حضور برخی دیگر از کاندیداهای حاشیه‌ای. رقابتی که نتیجه‌اش کمابیش پیداست. انتخاباتی که فرجام آن‌را می‌توان فرودآمدن آخرین میخ بر تابوت پردوام‌ترین دولت برآمده از انقلاب‌های رنگین در فضای کشورهای استقلال‌یافته از شوروی ارزیابی کرد. انتخاباتی که پرسش‌هایی درباره دورانِ پس از آن بر کنجکاوی‌ها در مورد نتیجه‌اش سایه انداخته است: آیا ایوانیشویلی به راستی پس از انتخابات از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد؟ آیا حزب جبهه متحد ملی ساکاشویلی کماکان به مثابه کنشگری موثر به حیات خویش در گرجستان ادامه خواهد داد؟ آیا سرنوشتی به شومی آنچه بر سر یولیا تیموشنکو و یا قربان‌بیک باقی‌اف آمد نیز بر سر ساکاشویلی خواهد آمد؟
برای به دست آوردن تصویری از آنچه این روزها در فضای سیاسی گرجستان می‌گذرد، نگاهی به تحرکات و گفته‌های دو شخصیت اصلی ماجرا که عبارتند از رئیس‌جمهور، میخائیل ساکاشویلی و نخست‌وزیر، بیدزینا ایوانیشویلی، می تواند بسیار راهگشا باشد:
ساکاشویلی ۴۵ ساله، حقوقدان تحصیلکرده ایالات متحده که پس از به دست آوردن قدرت در سال ۲۰۰۳ با انقلاب رنگین مورد حمایت غرب، گرجستان را به متحد امریکا تبدیل کرد و کشورش در سال ۲۰۰۸ درگیری نظامی با روسیه پیدا کرد، مدعی شده است که نخست‌وزیر ایوانیشویلی به سفارش پوتین درصدد دستگیری وی به اتهاماتی کذب از جمله فساد است. ساکاشویلی که با تحویل پست ریاست‌جمهوری در نوامبر ۲۰۱۳ مصونیت قضایی خویش را تمام‌شده می‌بیند، در مصاحبه‌ای در ۲۲ اوت ۲۰۱۳ در شهر باتومی گفته است: «موضع روس‌ها بسیار روشن است، آنها مرا مرده و یا در بند می‌خواهند». البته سخنگوی پوتین، دیمیتری پسکوف، ادعاهای ساکاشویلی را رد کرده است: «پوتین در خلال جنگ اوت ۲۰۰۸ تهدید کرده بود که ساکاشویلی را... آویزان خواهد کرد اما پوتین در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۲ به صراحت از دریافت «سیگنال‌های مثبت» از تفلیس استقبال کرد.» پسکوف خاطرنشان می‌کند: «مدودف، نخست‌وزیر روسیه در دوم اکتبر ۲۰۱۲ در خلال سفرش به داغستان بیان داشته بود که پیروزی ایوانیشویلی در پارلمان به معنای «ورود نیروهای مسئول‌تر و سازنده‌تری به پارلمان گرجستان است» اتفاقی که به وقوع پیوست.» ساکاشویلی در همین مصاحبه عنوان نموده است که: «رقابتی بر سر این منطقه در جریان است، اگر غرب توجه کافی را به گرجستان مبذول ندارد، روس‌ها بر همه چیز مسلط خواهند شد»
ایوانیشویلی، میلیاردر ۵۷ ساله‌ی گرجی که برای کسب شرایط ورود به انتخابات پارلمانی این کشور تابعیت روسی خود را در سال ۲۰۱۲ ترک گفت، پس از پیروزی حزب تازه‌تاسیس‌اش در انتخابات سال گذشته به نخست‌وزیری گرجستان رسید و در فرآیندی گام به گام عرصه را بر ساکاشویلی و اطرافیان وی بسیار تنگ کرد. وی در مصاحبه‌ای در شهر باتومی در ۲۲ اوت، مصاحبه‌ای که ساکاشویلی را به واکنش واداشت، گفت: «احتمالا ساکاشویلی به اتهام فساد مورد تعقیب قرار گیرد» و تاکید کرد: «هشدارهای ایالات متحده در مورد برخوردهای سیاسی از طریق اتهامات قضایی بی‌مورد است.» ایوانیشویلی گفت: «در مورد اتهامات باید تحقیقات انجام بگیرد و دادگاه صلاحیت اظهار نظر و رأی دارد، به هر حال اتهاماتی متوجه وی [ساکاشویلی] است»
ایوانیشویلی که بخش اعظم ثروتش را در روسیه حاصل کرده است، در واکنش به اتهاماتی که در مورد روس‌گرا بودن وی به دلیل وجود سرمایه‌هایش در روسیه از طریق منتقدانش به وی وارد می‌شود، اعلام کرده که آخرین دارایی‌هایش در روسیه را در سال ۲۰۱۱-۲۰۱۲ به مبلغ ۳/۱ میلیارد دلار به فروش رسانده است و اکنون تنها به دنبال احیای روابط و پیوندهای سنتی میان دو کشور است. دارایی ۴/۶ میلیارد دلاری ایوانیشویلی به گزارش فهرست میلیاردرهای بلومبرگ، معادل ۴۰ درصد اقتصاد گرجستان است. البته خود وی میزان ثروتش را ۴/۵ میلیارد دلار اعلام کرده است. او در مورد مهم‌ترین معضل سیاست خارجی گرجستان که روابط بسیار تیره با روسیه است، می‌گوید: «من مطمئنم که ما می‌توانیم با روسیه به یک مفاهمه رسیده و مناسبات همسایگی را اعاده کنیم... ما نباید آنها را لعن کنیم.»
یکی از شعارهای ایوانیشویلی در انتخابات پارلمانی اکتبر ۲۰۱۲ ارتقای استانداردهای زندگی در گرجستان با برداشتن تحریم‌های سنگین روسیه علیه گرجستان که برای تنبیه دولت ساکاشویلی به دلیل سیاستهای غربگرایانه‌ی وی آغاز شد و با وقوع جنگ اوت ۲۰۰۸ شدت گرفت، بود. از سویی وی از زمان آغاز تحرکات سیاسی‌اش به طرز تناقض‌آمیزی مدعی وفاداری به سیاستهای دولت ساکاشویلی برای پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپایی شده و اعلام داشته که همه‌ی این اهداف در بازه‌ی زمانی ۴ سالهای محقق شدنی است. ایوانیشویلی که قبل از پیروزی در انتخابات پارلمانی سال گذشته و در مقابله با اتهامات ساکاشویلی به وی مبنی بر روس‌گرایی، قول داده بود نخستین سفرش در جایگاه رئیس دولت به ایالات متحده باشد در پی شدت گرفتن انتقادات غربی‌ها از برخوردهای قضایی با سیاستمداران نزدیک به ساکاشویلی، که بلافاصله پس از آغاز دوره نخست‌وزیری‌اش کلید زده بود، سفرش را به ایالات متحده در نوامبر ۲۰۱۲ را به بهانه ضیق وقت لغو کرد اما او در عمل از دست یازیدن به اقداماتی که حساسیت‌های زیاد غربی‌ها را سبب شود خودداری کرد. او تلاش کرد ضمن تحدید قدرت ساکاشویلی و برچیدن زمینه‌های پیروزی وی در انتخابات آتی ریاست جمهوری، تعهدش مبنی بر عادی‌سازی روابط با روسیه را پیگیر شود. او در همان بدو ورود به کاخ نخست‌وزیری، یکی از سیاستمداران و دیپلمات‌های باسابقه‌ی گرجی، زوراب آباشیدزه، که سابقه سفارت در مسکو را نیز در کارنامه دارد را به نمایندگی ویژه نخست‌وزیر برای آغاز مذاکرات با روسیه منصوب کرد. مذاکراتی که در سوی دیگرش، گریگوری کاراسین، معاون وزیر خارجه روسیه حضور دارد. البته ایوانیشویلی تکاپوهای دیپلماتیک برای ذوب یخ روابط روسیه و گرجستان را تنها به دیپلمات‌ها وانگذاشت و شخصا در حاشیه اجلاس داووس در ژانویه ۲۰۱۲ با همتاری روسی‌اش دیدار کرد. دیداری که نخستین نتیجه‌اش لغو ممنوعیت واردات نوشیدنی‌های گرجی به روسیه بود. از ۱۵ اوت ۲۰۱۳ نیز روابط جاده‌ای دو کشور احیا شد. در این بین در طول یک سال اخیر ساکاشویلی رئیس‌جمهور گرجستان بخش مهمی از اهتمامش را به دامن زدن به نگرانی‌های متحدان غربی این کشور درباره منویات ایوانیشویلی برای خلع ید غربی‌ها در گرجستان و جاده‌صاف‌کنی بازگشت روسیه به این کشور و القای وجود حاکمیت دوگانه در گرجستان قرار داده است. حاکمیتی که در یک سوی آن ساکاشویلی غربگرا قرار دارد و در سوی دیگر آن ایوانیشویلی روس‌گرا، که اگر در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۷ اکتبر ۲۰۱۳ پیروز شود، غربی‌ها باید سرمایه‌گذاری‌هایشان برای ایجاد و پیروزی و تداوم انقلاب گل سرخ در این کشور را بر باد رفته بدانند. البته غربی‌ها نیز با تمام نگرانی‌هایشان در مورد رویکردهای آتی ایوانیشویلی، تمام تخم‌مرغهای خویش را در سبد ساکاشویلی قرار ندادند و تلاش کردند با فضای سیاسی جدید گرجستان نوعی تعامل محتاطانه را برقرار سازند. حتی در اوج برخوردهای قضایی ایوانیشویلی با حلقه نزدیکان ساکاشویلی، نظیر دستگیری وانو مرابیشویلی نخست‌وزیر سابق گرجستان و باچانا آخالیا وزیر دفاع پیشین این کشور نیز غربی‌ها به اعتراضات شفاهی به ایوانیشویلی بسنده کرده و حداکثر خواستار برخورد منصفانه با متهمان و اجتناب از برخوردهای سیاسی و جناحی با پرونده‌های کیفری این افراد شدند. البته در اوج برخوردهای ساکاشویلی و ایوانیشویلی سفر کاترین اشتون به گرجستان نشان از اوج‌گیری نگرانی‌های اتحادیه اروپایی از روندهای سیاست داخلی گرجستان داشت. واقعیت این است که در طول یک سال اخیر روند همکاری‌های گرجستان با ناتو دچار خللی نشده و سفرهای پیاپی مقامات ناتو به این کشور نشان از عزم جدی غرب برای حفظ جای پای مهم خویش در منطقه دارد. ایوانیشویلی نیز تلاش کرده است که در مواجهه با رویکردهای ساکاشویلی، از طرق مختلف به غرب و متحدان منطقه‌ای آن اطمینان دهد که نگران اوضاع نباشند. محدودیت‌هایی که علیه تجار ایرانی در ماه‌های اخیر وضع و اعمال شده است و یا اعمال مجدد رژیم ویزا برای اتباع ایرانی از آن دست اقداماتی بود که در نتیجه‌ی ابراز نگرانی‌های ایالات متحده نسبت به افزایش روابط ایران و گرجستان در سالهای اخیر، عملی شد. تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری مشترک با سرمایه ۶ میلیارد دلاری با مشارکت ایوانیشویلی و الکساندر ماشکویچ یهودی قزاقستانی که متمول‌ترین فرد این کشور و دارای ارتباطات بسیار عمیق با رژیم صهیونیستی است از دیگر اقدامات جدید ایوانیشویلی برای تقویت موقعیت خویش از طریق اتصال به کانون‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قدرت است. بخشی از سهام این صندوق متعلق به خانواده سرمایه‌دار یهودی گرجستانی، بدری پاتارکاتسیشولی و بخشی دیگر نیز صندوق دولتی نفت جمهوری آذربایجان است. ایوانیشویلی در سفرش به سرزمین‌های اشغالی در تیرماه ۱۳۹۲ علاوه بر دیدار با مقامات رژیم صهیونیستی، تمایل زیادی به تقویت روابط با تجار صهیونیست نشان داد. سفری که احتمالا ساکاشویلی با دیدن تصاویر آن به یاد رفاقت‌های قدیمی خود با این رژیم و موسوم شدن به «ماندلای قرن بیستم» توسط برندا شافر در سفر سال ۲۰۰۴ اش به رژیم صهیونیستی افتاده است. گفتنی است که ساکاشویلی روابط بسیار نزدیکی با دولت جمهوری آذربایجان و شخص الهام علی‌یف داشته است و تماس‌های فعلی ایوانیشویلی با باکو و سرمایه‌گذاری‌های مشترک وی با دولت باکو می‌تواند موجبات نگرانی و یأس بیش از پیش وی را فراهم آورد. به هر حال رقیب ساکاشویلی یک تاجر بسیار موفق است که ثابت کرده در شطرنج سیاست نیز مهارت زیادی دارد. ایوانیشویلی در ۲ سپتامبر ۲۰۱۳ با انتشار نامه‌ای سرگشاده اعلام کرد که پس از انتخابات ۲۷ اکتبر از سمت نخست‌وزیری کناره‌گیری خواهد کرد و توان خویش را صرف فعالیت‌های عام‌المنفعه و اجتماعی خواهد ساخت. موضوعی که اسباب نگرانی مردم گرجستان را فراهم آورده است و می‌تواند موضع گیورگی مارگولاشویلی نامزد معرفی شده از سوی حزب «آرمان گرجستان» به ریاست ایوانیشویلی را در انتخابات ریاست‌جمهوری تقویت کند. مردم گرجستان هر چند می‌دانند که ایوانیشویلی بخشی از تعهدات خود را عملی نکرده است اما بسیاری از آنها تداوم حضور وی در قدرت را مایه‌ی جلوگیری از بدتر شدن اوضاعِ نه چندانِ مناسب کشور می‌دانند. البته در این شرایط بود که ساکاشویلی نیز بیکار ننشست و تریبون سازمان ملل متحد را تبدیل به یک فرصت تبلیغاتی کرد و در سخنرانی‌اش در شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک ولادیمیر پوتین را یک دیکتاتور خوانده و مدعی شد که روسیه هرگز نمی‌خواهد کشورهای اطراف آن ثبات داشته باشند و فقط می‌خواهد که همسایگانش همواره گرفتار آشوب باشند. رفتاری که نشانگر این است که گویا ساکاشویلی هنوز هم به سوار شدن بر موج تمایلات ضدروسی مردم کشورش امیدوار است. او در سخنرانی مزبور آن‌قدر در تخطئه روسیه پیش رفت که هیأت روسی را ناگزیر به ترک اجلاس کرد. به هر حال ساکاشویلی که از همان آغازین روزهای دور دوم ریاست جمهوری‌اش مشغول برنامه‌ریزی برای حفظ قدرت در پایان دوران ریاست جمهوری‌اش بود و به همین دلیل با اعمال تغییراتی در قانون اساسی این کشور از طریق پارلمان گرجستان که در اکتبر ۲۰۱۰ به تصویب رسید، از اختیارات ریاست‌جمهوری کاست و بخش مهمی از قدرت را به نخست‌وزیر انتقال داد تا با پایان دوران ریاست‌جمهوری‌اش در قامت نخست‌وزیری قدرتمند به حاکمیتش بر گرجستان تداوم بخشد، اکنون نه تنها منصب نخست‌وزیری را از دست داده است بلکه در موازنه‌ی قدرت در پارلمان در برابر ۸۶ نماینده‌ی وابسته به حزب ایوانیشویلی، ۱۳ نفر از نمایندگان حزبش، جبهه متحد ملی، در طول یک سال اخیر حزب را ترک گفته و تعداد نمایندگان نزدیک به ساکاشویلی به ۳۹ نفر کاهش یافته است. از سوی دیگر نظرسنجی‌ها با وجودی که از احتمال کشیده شدن انتخابات ریاست‌جمهوری به دور دوم خبر می‌دهند، اما اقبال حدود ۳۹ درصدی به نامزد مورد حمایت ایوانیشویلی را در مقایسه با محبوبیت ۱۸ درصدی داویت باکرادزه، نماینده پارلمان و نامزد حزب ساکاشویلی را در فاصله‌ی یک ماهه‌ی مانده تا انتخابات نشان می‌دهند و همزمان از افزایش اقبال مردمی به نامزد حزب آرمان گرجستان حکایت دارند. گفتني است كه در اين نظرسنجي‌ها نينو بورجانادزه، رئيس اسبق پارلمان گرجستان و از رهبران انقلاب رنگين ۲۰۰۳ نيز رأيي ۱۰ درصدي را به خود اختصاص داده است، نيرويي كه پيش از ظهور ايوانيشويلي در فضاي سياسي گرجستان، يكي از شاخص‌ترين چهره‌هاي اپوزيسيون ساكاشويلي محسوب مي‌شد اما به دليل رسوايي سياسي كه در آوريل ۲۰۱۱ گريبانگيرش شد، بخش مهمي از اعتبار اجتماعي‌اش را از دست داد.
به هر روی ایوانیشویلی با پیش کشیدن ماجرای استعفا و تاکید بر اینکه «مسیح» نیست و نمی‌تواند بر تمامی مشکلات فائق آید در حال تعدیل سطح انتظارات جامعه از خود است و با تعیین فردی فاقد سابقه‌ی سیاسی و اجرایی چشمگیر به منزله‌ی کاندیدای ریاست‌جمهوری از سوی حزبش، مردم گرجستان را در مقابل شرایط بغرنجی قرار داده و یک بازی برد – برد را برای خود ترتیب داده است. به هر حال پیروز انتخابات پیشِ‌روی ریاست‌جمهوری گرجستان، گیورگی مارگولاشویلی با سابقه‌ای صرفا محدود به یک سال وزارت آموزش و علوم گرجستان و نه ماه معاون اولی نخست‌وزیر، و اختیاراتی که در مقایسه با دوران قبل ریاست‌جمهوری کاهش چشمگیری یافته است، نیازمندِ نخست‌وزیری مقتدر و کارکشته خواهد بود که آشکارا پیداست که گزینه‌ای در اندازه‌های بیدزینا ایوانیشویلی در حزبی که کاملا وابسته به شخصیت و سرمایه‌ی ایوانیشویلی است به هیچ روی وجود ندارد. در چنین شرایطی است که ایوانیشویلی انتخابات ۵ آبان ۱۳۹۲ را تنها نه عرصه‌ای برای کسب کرسی ریاست‌جمهوری برای حزب خویش، بلکه فرصتی برای بازتعریف جایگاه و نقش خود در فضای سیاسی و اجتماعی گرجستان می‌بیند و همزمان در سوی دیگر ماجرا ساکاشویلی خود را در یک مخمصه‌ی تمام عیار می‌یابد. نه تنها تعدادی از نزدیک‌ترین یاران وی در حبس افتاده‌اند، بلکه افراد موثری نظیر گیگی اوگولاوا، شهردار تفلیس، که برخی از وی به منزله‌ی گزینه اول ساکاشویلی برای انتخابات ریاست‌جمهوری یاد می‌کردند، به دلیل برخی تعقیبات قضایی موقعیت متزلزلی دارد و حالا نوبت به خود میشا رسیده است. کابوسی که سایه‌ی آن با تهدیدات اخیر ایوانیشویلی مبنی بر آغاز تعقیب قضایی میخائیل ساکاشویلی همزمان با اتمام مصونیت قضایی وی، در آستانه‌ی تحقق قرار گرفته است.
این‌چنین است که از هم‌اکنون حواشی بعد از انتخابات ۵ آبان ۱۳۹۲ در گرجستان و فرجام دوئل دو ساله‌ی ساکاشویلی و ایوانیشولی، بر نامی که از صندوق‌ها بیرون خواهد آمد و کلیددار کاخ از اهمیت افتاده‌ی ریاست‌جمهوری گرجستان خواهد شد، سایه انداخته است.
منبع: همشهري ديپلماتيك، شماره ۷7، آبان‌ماه ۱۳۹۲، ص 77-74
https://ccsi.ir//vdca.wn0k49nm05k14.html
ccsi.ir/vdca.wn0k49nm05k14.html