نشست امنيتي يكاترين‌بورگ؛ عرصه‌اي جديد براي همكاري ايران و روسيه

۲۱ و ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۱ (۲۹ و ۳۰ شهریور۱۳۹۰) یکاترین بورگ روسیه میزبان دبیران شورای امنیت، معاونان رئیس جمهور، نخست وزیران و مدیران نهاد های اجرای قانون بیش از ۶۰ کشور جهان از جمله ایران و همین طور نمایندگانی از سازمان ملل بود. این کنفرانس دومین کنفرانس امنیتی در سطح بین‌المللی است که به ابتکار روسیه و با هدف بسط و گسترش همکاری‌های چندجانبه در زمینه‌ی مبارزه با چالش‌ها و تهدیدات جهانی برگزار می‌شود. اکتبر سال ۲۰۱۰ اولین کنفرانس بین‌المللی امنیتی در شهر سوچی روسیه، با دعوت از نمایندگان نهاد‌های امنیتی ۴۰ کشور برگزار شد، با این تفاوت که در کنفرانس آن سال از نماینده جمهوری اسلامی ایران دعوت به عمل نیامده بود و بسیاری از کارشناسان این عدم حضور ایران را نشانه‌ای مبنی بر فاصله گرفتن روسیه از ایران مي‌دانستند.
در کنفرانس امنیتی یکاترین بورگ، نمایندگان بلند‌پایه امنیتی کشورهایی نظیر چین، الجزایر، ایتالیا، اندونزی، لهستان، یمن، کانادا، ایران، رومانی، صربستان، تاجیکستان، ترکیه، امریکا، اکراین و بسیاری از کشورهای دیگر حضور داشتند. در این کنفرانس امنیتی که به ریاست نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه برگزار شد، مسائل و مواردی به شرح زیر مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.
۱. مبارزه با افراط‌گرایی و شرایط بحران، خصومت‌های بین قومیت‌ها، نبود تحمل مذهبی و نژادپرستی
۲. بررسی اولویت‌ها در زمینه‌ی تامین امنیت غذایی و نیاز به مشارکت جهانی در این باره
۳. ایجاد نگرش‌های مشترک و ساز و‌کار‌های مناسب جهت تامین امنیت اطلاعاتی در سطح بین‌الملل (۱)
همان طور كه اشاره شد، در این نشست نمایندگانی از ایران حضور داشتند که در راس آنها سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در ديدار با همتايان خود از ساير كشورها و همچنين در جريان سخنراني خود در اين نشست به طرح سوالاتی اساسی و راهکارهایی در زمینه‌ی مسائل امنیتی و بین‌المللی پرداخت که در ادامه به مهمترین بخش‌های سخنرانی وی اشاره خواهد شد.
جلیلی در ابتدای سخنرانی خود با ذکر نمونه‌هایی چون نبود امنیت برای مردم فلسطین و بحران فقر و امنیت غذایی در کشور هایی مانند سومالی، به وجود نقیصه های فراوان در سیستم کنونی ساختار های امنیتی اشاره کرد و این پرسش را مطرح کرد که چگونه است که هنوز کشوری می تواند بدون مجوز شورای امنیت به کشوری مانند عراق حمله نظامی کند؟ او با برشمردن نمونه‌هایی از این دست، ساختارها و سازوکارهای بین‌المللی موجود را در برقراری امنیت برای جهان ناتوان خواند و علت اصلی این ناکارآمدی را فقدان عدالت در مناسبات بین‌المللی برشمرد. وی در ادامه سخنان خود افزود: " تا زمانی که چند قدرت خاص بر اساس منافع گروهی اندک بخواهند مناسبات امنیتی جهان را مدیریت کنند، نمی توان انتظار امنیت را داشت". در ادامه هم با پیشنهاد بررسی علت‌های ناامنی به جای پرداختن به معلول ها و مصادیق ناامنی در نشست‌های آتی این کنفرانس بین‌المللی، سخنان خود را به پایان برد (۲).
در حاشیه‌ی این نشست، جلیلی و هیئت همراه دیدار هایی با نمایندگان دیگر کشور ها از جمله چین و روسیه داشتند که در این دیدار ها بر ایجاد نگرش مشترک و ایجاد همگرایی برای تامین امنیت در منطقه و جهان تاکید شد. دبير شوراي امنيت ملي كشورمان در نشست با پژوهشگران، استادان و دانشجویان دانشگاه روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه مسکو (МГИМО ) به تبین تحولات جامعه‌ی بین‌الملل پس از جنگ جهانی دوم پرداخت. او این دوران را به سه بخش تقسیم کرد:

بخش اول، دوران جنگ سرد و جهان دوقطبی.
بخش دوم، سال های پس از فروپاشی اتحادجماهیر شوروی و ادعای آمریکا مبنی بر قدرت یکه‌تاز در جهان و ژاندارمی جهانی او. در آن سالها دو ارزش از طرف امریکا مطرح شد اولی دموکراسی و دیگری بازار آزاد اقتصادی، که قواعد بازی را برای دیگر کشور ها بر اساس همین دو فاکتور مشخص می کرد.
بخش سوم، دوران کنونی است که در آن سر می کنیم. در این دوران دیگر زمان دیکتاتوری امریکا به سر آمده است و نقطه‌ی اوج سلطه‌ی امریکا بر روند های جهانی سپری شده است. جلیلی در ادامه سخنان خود تاکید کرد که اکنون جهان در آستانه‌ی آغاز مدل جدیدی از مناسبات بین‌المللی قرار گرفته است و اینکه این مدل چگونه مدلی خواهد بود در درجه اول به تصمیم روسیه و کشور های خاورمیانه بستگی دارد. در ادامه او به روابط بین ایران و روسیه پرداخت و گفت که طی چند دهه‌ی آینده این روابط دیپلماتیک ۵۰۰ ساله خواهد شد و همانطور که هر دو کشور منافع مشترکی دارند، تهدیداتشان نیز مشترک است. او روسیه را دعوت به ایجاد تصویر مشترکی از جهان کرد چرا که از نظر وی بدون درک مشترکی از ارزش ها و هدف ها نمی توان استراتژی و راهبردی مشترک داشت.
در پایان جلسه، دانشجویان و پژوهشگران به طرح سوالاتی در مورد آینده‌ی فلسطین، چشم انداز روابط ایران و بلاروس و همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه در حوزه‌ی انرژی پرداختند که جلیلی در واکنش به مسئله‌ی انرژی اینگونه پاسخ داد: " انرژی یکی از زمینه های امید بخش همکاری میان روسیه و ایران به شمار می‌رود و در این زمینه روابط دو کشور می بایست بر اساس همکاری باشد نه رقابت، چرا که مقوله‌ی انرژی می‌تواند تاثیر به سزایی در افزایش قدرت دو کشور داشته باشد و همینطور می تواند در خدمت منافع مشترک ایران و روسیه قرار گیرد (۳).
نتیجه‌گيري
برگزاری چنین نشست هایی در کشورهای همسایه ایران مانند روسیه در درجه اول نشان دهنده‌ی این واقعیت است که از يك سو مقوله‌ی امنیت برای کشورهای این منطقه اهمیت دارد و از سوي ديگر، كشورهاي منطقه خود را قادر به حل اين مشكلات و همكاري جمعي براي تسهيل در روندهاي امنيت‌سازي مي‌دانند. در همين راستا، مي‌توان گفت كه به‌‌رغم جنجال‌های رسانه‌ای غرب، منطقه‌ی خاورمیانه و اوراسیا، نه تنها باعث ناامنی‌ در جهان نیست، بلکه خود قربانی ناکارآمدی‌های امنیتی سازمان‌های بین‌المللی نيز است و اینکه این مناطق در تامین امنیت در عرصه‌ی جهانی چه سهم به سزایی می‌توانند داشته باشند.
نمونه‌ی این ادعا هم انتخاب شهر یکاترین بورگ در روسیه است. این شهر تقریبا در قسمت مرکزی فدراسیون روسیه و در حد فاصل دو قاره‌ی اروپا و آسیا واقع شده است. در واقع روسیه نیز با انتخاب این شهر به عنوان میزبان این کنفرانس امنیتی به طور تلویحی اشاره به سهم بالای کشور های آسیایی در بهبود سطح امنیت در هر نوع آن، در عرصه‌ی جهانی دارد. دعوت ایران در این کنفرانس علاوه بر اینکه باعث مطرح شدن دیدگاه‌های رسمی این کشور در عرصه‌های بین‌المللی می‌شود، می‌تواند آغازی برای همگرایی‌های بیشتر میان تهران و مسكو و افزایش سطح همکاری‌های دوجانبه و بین‌المللی میان کشور های این حوزه باشد.

منابع
۱. ۲۱-۲۲ сентября ۲۰۱۱ года в г.Екатеринбург состоится вторая международная встреча высоких представителей, курирующих вопросы безопасности. СОВЕТЕ БЕЗОПАСНОСТИ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ. [В Интернете] ۲۵ сентября ۲۰۱۱ r. [Цитировано: ۳۰ ۶ ۱۳۹۰ r.] http://www.scrf.gov.ru/news/۶۷۲.html.
۲. جلیلی, سعید. متن کامل سخنرانی جلیلی در اجلاس امنیتی روسیه. همشهری آنلاین. ۲ ۷ ۱۳۹۰.
[دسترسی در تاریخ ۲.۷ ۱۳۹۰] http://hamshahrionline.ir/news-۱۴۶۳۸۵.aspx.
۳. КУБЫШКИНА, Екатерина. Саид Джалили: сегодня мир стоит на пороге новой системы международных отношений. Московского государственного института международных отношений МИД России (МГИМО ). [В Интернете] ۲۰ ۰۹ ۲۰۱۱ r. [Цитировано: ۱ ۷ ۱۳۹۰ r.] http://www.mgimo.ru/news/guests/document۲۱۰۸۷۴.phtml.

نویسنده: فاطمه افشار، کارشناس ارشد مطالعات روسیه