گزارش دومین همایش بین‌المللی تالش‌شناسی در ارمنستان

دومین همایش بین‌المللی تالش‌شناسی در روزهای دوازدهم و دوازدهم نوامبر ۲۰۱۱ برابر با بیست‌ویکم و بیست‌ودوم آبان‌ماه ۱۳۹۰ در دانشگاه دولتی ایروان، به همّت بخش ایران‌شناسی آن دانشگاه برگزار شد.
دبیر علمی همایش، رئیس بخش ایران‌شناسی دانشگاه دولتی ایروان، دکتر گارنیک آساتریان (Garnik Asatrian) بود. آساتریان ایران‌شناس سرشناسی است که سردبیری مجلة ایران و قفقاز را نیز به عهده دارد. ایران و قفقاز مجله‌ای بین‌المللی است که انتشارات بریل آن را منتشر می‌کند. دکتر آساتریان در مراسم افتتاحیهٔ همایش در موضوع «مطالعات تالشی: وضعیت کنونی و چشم‌اندازها» سخنرانی کرد.
در آغاز مراسم افتتاحیه اعلام شد که همایش اول در موضوع تالش‌شناسی در ماه مِی سال ۲۰۰۵ در ارمنستان برگزار شده‌بود. در همایش دوم سخنرانانی از ارمنستان، کانادا، امریکا، روسیه، گرجستان، ایران و هلند شرکت داشتند. در آن مراسم گفته شد که دو هفته قبل همایشی بین‌المللی سه‌روزه‌ای دربارهٔ «زازا» که از زبان‌های ایرانی است، در دانشگاه دولتی ایروان به دبیری استاد دکتر آساتریان برگزار شده بوده‌است. همایش دیگری چهار ماه قبل در موضوع «ایران و قفقاز» برگزار کرده‌بودند. استاد آساتریان اعلام کرد که با توجه به جایگاه جغرافیایی ارمنستان، این کشور می‌کوشد در سطح بین‌المللی خود را در مقام کشوری حائل میان شرق و غرب در مطالعهٔ زبان‌های ایرانی و زبان‌های منطقهٔ خزر و نیز در مطالعهٔ زبان‌های منطقهٔ قفقاز مانند لِزگین(Lezgian) و اَوار (Avar) معرفی کند. وی ابراز امیدواری کرد که این همایش‌ها گامی تازه باشد درمطالعات تالش‌شناسی.
سخنران دوم بخش افتتاحیه دکتر علی گران‌مایه، استاد مؤسسهٔ خاورمیانه در مدرسهٔ مطالعات آسیایی و آفریقایی دانشگاه لندن بود که در موضوع «زبان و فرهنگ تالشی: چگونه می‌توان آن را حفظ کرد؟» سخنرانی کرد. وی سخنرانی دیگری نیز با عنوان «موضوع تالش و مسائل جمعیت‌ها در شمال ایران» داشت.
سخنران بعدی دکتر کاوه فرخ، استاد دانشگاه بریتیش کلمبیا در کشور کانادا بود که در موضوع «فرایند ایرانیت‌زدایی در آذربایجان قفقاز (از سال ۱۸۲۸ تا کنون)» سخنرانی کرد.(The Process of the De- Iraninization of Caucasian Azerbaijan ). او از چهار مرحله در این فرایند سخن گفت.
آخرین سخنران بخش افتتاحیه دکتر واردان وُسکانیان (Vardan Voskanian) بود که در موضوع «الفبای جدید تالشی بر پایهٔ الفبای اوستائی» ایراد سخن کرد. وی گفت قبل از سال ۱۹۳۰ از الفبای فارسی برای ثبت تالشی استفاده می‌شده‌است.از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۸ تالشی به خط لاتین ترکی نوشته می‌شد.از سال ۱۹۳۸ بر اساس سیاست‌های شوروی که اقوام کوچک را در هم ادغام می‌کرد، تالشی‌ها را با ترک‌زبانان ادغام کردند و کاربرد الفبای لاتینی ترکی متوقف شد. از سال ۱۹۷۶ به بعد اندیشمندان تالشی خط سیریلیک را برای نوشتن تالشی برگزیدند تا خود را از آذربایجان جدا نگه دارند.در طرح مورد بحث خط اوستائی برگزیده شد، زیرا پیشنهاددهندگان طرح معتقدند که خط اوستائی می‌تواند ظرائف تلفظی یک واج را ثبت کند و ازاین‌رو برای نگارش تالشی مناسب است.
مقاله‌های ارائه‌شده در دیگر جلسات سخنرانی، مسائل و مباحث تحولات تاریخی، فرهنگی، فرهنگ عامه، مخاطرات کنونی، مقالات زبان‌شناختی دربارهٔ تالشی، مقایسهٔ برخی واژه‌های تالشی با گیلکی، مازندرانی و وفسی بود.دکتر صادقی و بنده میهمانان ویژهٔ همایش بودیم و حدود دو هفته پیش از برگزاری همایش دعوت‌نامه دریافت شد و ما از برگزاری همایش مطلع شدیم. بنابراین ما قصد ارائهٔ سخنرانی نداشتیم. هزینهٔ اقامت و اسکان ما در مهمان‌سرای دانشگاه ایروان به عهدهٔ همایش بود و فرهنگستان هزینهٔ بلیت را پذیرفت. برای من تجربهٔ مغتنم و ارزنده‌ای بود.
یک دوره از دفترهای واژه‌های مصوّب (۸ جلد) به رایزنی فرهنگی اهدا شد و یک دورهٔ دیگر از همان دفترها، و شش جلد از مجلهٔ دستور (کلیهٔ جلدهای چاپ‌شده)، سه جلد مجلهٔ فرهنگ‌نویسی و تصویری از برخی مقاله‌هایمان را تقدیم دانشگاه ایروان (بخش ایران‌شناسی) کردیم. بنده حدود پانزده دقیقه در بخش اختتامیه دربارهٔ فعالیت‌های فرهنگستان زبان و ادب فارسی و گردهمایی‌های علمی آن صحبت کردم و آثار، مجله‌ها و همایش‌ها را معرفی نمودم. علاوه بر ارائهٔ سخنرانی‌ها به زبان انگلیسی و روسی چند مقاله هم به زبان فارسی ارائه شد. جمع‌بندی همایش را دکتر آساتریان ابتدا به زبان روسی و سپس به زبان فارسی ارائه کرد.
روز بعد از همایش، دوشنبه، چهاردهم نوامبر (بیست‌وسوم آبان) از بخش ایران‌شناسی دانشگاه ایروان به‌همراه تنی چند از همکاران و دانشجویان آن بخش دیداری داشتیم و با فعالیت‌ها و رساله‌های آن‌ها آشنا شدیم.
تعداد دانشجویان بخش ایران‌شناسی جمعاً سیصد نفر است که در مقطع کارشناسی ۲۱۰ نفر، کارشناسی ارشد ۶۰ نفر، و دکتری ۳۰ نفر به تحصیل اشتغال دارند. از این تعداد حدود ده تن ایرانی هستند. تعداد مدرسان بخش نیز ۲۷ نفر است.
درس‌ها و تخصص‌های این بخش عبارت‌اند از: ادبیات فارسی، زبان‌شناسی، تاریخ ایران، فرهنگ عامه، زبان‌های باستانی و میانهٔ ایرانی، گونه‌های ترکی (نام‌های جغرافیایی). اخیراً یک جلد کتاب در آموزش مقوله‌ها و مباحث دستوری چاپ کرده‌اند. به درخواست رئیس محترم بخش ایران‌شناسی و استادان حاضر در جلسه دو روز پس از بازگشت به ایران، یک دوره از انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای استفادهٔ استادان و دانشجویان بخش مزبور ارسال شد.