به گزارش بنیاد مطالعات قفقاز، گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی میزبان نشست علمی-تخصصی با عنوان «مناسبات راهبردی ایران و روسیه» بود. این نشست با هدف بررسی ابعاد مختلف روابط ایران و روسیه در چارچوب معاهده مشارکت جامع راهبردی ایران و روسیه برگزار شد و جمعی از اساتید، پژوهشگران، متخصصان و دانشجویان فعال در حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل در آن حضور یافتند.
تحلیل نقش توافقنامه جامع مشارکت راهبردی در توسعه روابط ایران و روسیه
نخست، زهره خان محمدی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، به بررسی تأثیر معاهده جامع مشارکت راهبردی بر توسعه روابط تهران و مسکو پرداخت. وی در سخنان خود با تمرکز بر اهمیت محور اقتصادی رشت-آستارا به عنوان حلقه اتصال ایران، روسیه و هند، عنوان کرد که بخش مهمی از مبادلات تجاری منطقه از مسیر ریلی و جاده‌ای ایران انجام می‌شود و کالاها پس از عبور از ایران به بندرعباس و سپس به بندر جبل‌علی امارات صادر می‌شوند.خان محمدی همچنین تصریح کرد که سیاست‌ها و اقدامات داخلی ایران نقش مهمی در بهره‌برداری یا از دست‌دادن فرصت‌های پیش‌رو داشته و مادامی که زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های لازم ایجاد نشود، دستیابی به اهداف اقتصادی راهبردی دشوار خواهد بود.
وی تأکید کرد که تجارت فعلی ایران و روسیه عمدتاً محدود به صادرات گندم، مرکبات و سایر محصولات کشاورزی است و برای دستیابی به حجم مبادلات 10 میلیارد دلاری با روسیه، نیازمند حضور فعال در حوزه‌هایی نظیر انرژی هستیم. همچنین، دکتر خان محمدی ضمن اشاره به فرصت‌های ناشی از تحریم‌های غرب علیه ایران و روسیه، خاطرنشان کرد که بازگشت پول صادرات و جایگزینی ارز در مبادلات ایران و روسیه، بدون تقویت زیرساخت‌های بانکی و اقتصادی، امکان‌پذیر نخواهد بود.
وی همچنین ابراز داشت که تجربه موفق همکاری تهران و مسکو در سوریه حاصل ظرفیت‌سازی ایران در این حوزه بوده و در سایر موارد، بدون ارتقای زیرساخت‌ها و توانمندسازی داخلی، بهره‌گیری کامل از توافقات راهبردی ممکن نیست.
نقش اندیشکده‌های روسیه در مناسبات ایران و روسیه
در ادامه، حامد موذنی کاندیدای دکتری روابط بین‌الملل و پژوهشگر ارشد بنیاد مطالعات قفقاز به «بررسی نقش اندیشکده‌های روسیه در تبیین مناسبات سیاسی آن کشور با جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر توافقنامه جامع راهبردی» پرداخت.وی با مروری بر «فراز و فرودهای روابط ایران و روسیه پس از فروپاشی شوروی» اظهار کرد:
«در دهه‌های گذشته، رویکردهای سیاست خارجی مبتنی بر اوروآتلانتیسم در روسیه موجب نزدیکی مسکو به غرب و رژیم صهیونیستی شد، اما با تضعیف این رویکرد و تقویت گرایش‌های اوراسیایی و شرق‌گرا، روابط روسیه با ایران نیز بهبود یافته است».
موذنی تأکید کرد: «شناخت روندهای فکری و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی در روسیه برای تأمین منافع ملی ایران اهمیت بسزایی دارد. مؤسسات معتبری نظیر موسسه مطالعات استراتژیک روسیه و موسسه روابط بین‌الملل مسکو، نقش مهمی در برآیند تصمیم‌سازی‌های کرملین درباره ایران داشته‌اند. تجربه تاریخی نشان می‌دهد هرگاه اندیشه اوراسیانیسم در روسیه تقویت شده، ظرفیت همکاری راهبردی با ایران نیز افزایش یافته است».
وی افزود: «در نگرش اوراسیانیستی، ایران به عنوان یک شریک ژئوپلیتیک مهم در معادلات منطقه‌ای دیده می‌شود و همکاری با تهران یک نیاز راهبردی برای مسکو محسوب می‌گردد».
فاصله زیاد معاهده با ابعاد راهبردی
در پایان این نشست، علیرضا سلطانی عضو هیئت علمی واحد تهران مرکزی، با اشاره به متن «معاهده جامع مشارکت راهبردی ایران و روسیه» ابعاد و پیامدهای این توافقنامه را تحلیل کرد.وی با اشاره به پیشینه پرفراز و نشیب روابط ایران و روسیه در دهه¬های اخیر تاکید کرد که معاهده جامع مشارکت راهبردی ایران و روسیه بر خلاف عنوان آن، فاقد ابعاد راهبردی واقعی در روابط دو کشور است. سلطانی با بیان اینکه در معاهده مذکور طرفین تعهدات الزام¬آور در حوزه¬های سیاسی و امنیتی در قبال یکدیگر ایجاد نکرده¬اند، افزود: «روح کلی معاهده موجود امنیتی و دفاعی است و دو طرف در آن، ضمن اعلام احترام به منافع یکدیگر، متعهد شده‌اند که در صورت اقدام نظامی کشور ثالث به یکی از طرفین، به کشور ثالث کمک نکرده و در عین حال تلاش کنند منازعه را از طریق مسالمت¬آمیز حل و فصل کنند».
وی با اشاره به اینکه طرفین هوشمندانه و هدفمند از پذیرش تعهدات الزام¬آور امنیتی در قبال یکدیگر طفره رفته¬اند، تاکید کرد: این رفتار به طور طبیعی ناشی از روحیه محافظه‌کارانه و احتیاطی دو طرف با توجه به وجود عناصر گوناگون فعال در عرصه بین‌المللی از جمله اروپا، امریکا و اسرائیل در روابط دوجانبه است.
https://ccsi.ir//vdcgtt9x.ak9nx4prra.html
ccsi.ir/vdcgtt9x.ak9nx4prra.html