جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ , 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :سه شنبه ۲۴ خرداد ۱۳۹۰ ساعت ۰۹:۱۹
کد مطلب : 885
دولت عدالت وتوسعه ترکیه درمسیر رشد و شکوفایی

دولت عثمانی با حکومت طولانی خود برآسیای صغیر،خاورمیانه عربی، بالکان واروپای شرقی عظمت وابهت زیادی کسب کرد.این امپراطوری به عنوان داعیه داروسخنگوی جهان اسلام دربرابرغرب ظاهر شد وگامهای بلندی رانیزدراین عرصه برداشت.
چشم انداز حاکمیت عثمانی به ویژه دردوره اقتدارآن مبتنی بردوعنصر اسلام گرایی وتوسعه سرزمینی بود ودراین راه به توفیقاتی نیزدست یافته بود.به طوری که اروپا دولت عثمانی رامهمترین رقیب خود درمیان کشورهای مسلمان می دید. عظمت وجایگاه رفیع دولت عثمانی درغرب وشرق و نفوذ آن تا قلب اروپا برکسی پوشیده نیست .
اما با فروپاشی آن دراوایل قرن ۲۰موقعیت کشورهای اسلامی جداشده از دولت عثمانی نیزدرسراشیبی سقوط قرارگرفت. به طوری که آنها یکی پس ازدیگری درزیرسیطره استعمارغرب قرارگرفتندو دارایی های معنوی ومادی خودرانیزدراختیارآنها قرار دادند.
بااضمحلال دولت عثمانی کشور جدید ترکیه پدیدارگردید واین کشور نوظهور ازسال های اولین تشکیل خود به نقش حاکمیتی دین دراین خطه پایان داد. با خلع ید نهاد های دینی ازعرصه حاکمیت و ایجاد نظام لائیک طرفدار اندیشه غرب در ترکیه اموری چون مدرن گرایی،غرب گرایی وایجاد رفورم درنظام های حقوقی، سیاسی واجتماعی به شدت گسترش یافت.این دگرگونی درقالب انقلاب درحوزه های حرف،خط،زبان،قوانین وسیاست ظهوریافت و با مدیریت دولت وهمکاری نهاد های سیاسی ،حقوقی ونظامی برمنصه ظهوررسید.
شدن تغییرات درزمینه های مذکور به حدی بود که برنگرانی مردم مسلمان ترکیه افزوده شد .اما متاسفانه، ایستادگی دربرابر سیل تحولات که با فرهنگ ،آرمان وعلائق دینی مردم نیز هماهنگی نداشت، ممکن نبود.به طوری که دراندک مدتی، به دلیل تغییرخط واصلاح بنیادی زبان، فهم متون تاریخی وادبی وفکری کشور برای مردم دشوارگردید.
باروی کارآمدن دولت نجم الدین اربکان امید تازه ای برای مردم مسلمان آن کشورجوانه زد.زنان محجبه خوشحال بودند که جلوی تبعیض پوششی درنهاد های دولتی ودانشگاه ها گرفته خواهد شد امااین امید نیز به زودی با کودتای ۱۲سپتامبر ۱۹۹۷ ارتش به یاس ونگرانی مبدل گردید.
با روی کارآمدن دولت عدالت وتوسعه درسال ۲۰۰۲،مجددا موج شادی،شورو نشاط به کشوربازگشت. بارای بالای اسلام گرایان، این حزب حاکمیت دولت،اکثریت مجلس وریاست جمهوری را به خود اختصاص داد.با وجود فعالیت زیرزمینی برخی از نظامیان برای کودتای وتلاش دادگاه قانون اساسی برای انحلال حزب مذکور، عملا نتیجه ای حاصل نشد.
خیلی ازصاحب نظران براین عقیده اند دولت کنونی ترکیه در احیاء عظمت وشکوفایی ترکیه موفق است. این دیدگاه بی پایه نمی نماید ،چرا که با بررسی عملکرد ۸ساله آن، نشانه هایی ازموفقیت دولت درایجاد بالندگی ورفاه درکشور وهمگرایی بامنطقه دیده می شود.
دولت عدالت وتوسعه درسایه اعمال سیاست ها وبرنامه های خردمندانه خویش به توفیقات قابل توجهی دست یافته است که به برخی از آنها درزیر اشاره می گردد:
۱.دولت امید اسلام گرایان؛
اززمان روی کارآمدن دولت اردوغان امید تازه ای درقلوب مردم مسلمان ترکیه دمیدن گرفته است .این دولت ازیک طرف تلاش می کند تبعیضات اجتماعی دولت های پیشین ترکیه رادرمورد زنان محجبه حذف کند.ازطرف دیگر،افتخار می کند که مدرسه امام خطیب نیز نخست وزیری را به جامعه ترکیه تقدیم کرده است.احزاب لائیک ازفعالیت های آن درزمینه حل معضل حجاب دانشجویان دختر ناراضی اند ومدام تبلیغ می کنند که وی با اقدامات خویش دیکتاتوری را درترکیه نهادینه می کند.این درحالی است که مجموع اقداماتانجام شده نشان می دهد که دولت اردوغان به چیزی جز اعتلاء عظمت وجایگاه ترکیه نزد کشورهای جهان نمی اندیشد؛ عظمتی که با بازگشت به ارزشهای دینی و فرهنگی کشورو باتکیه بر دموکراسی، حقوق شهروندی ،دوستی وهمفکری به دست می آید.
۲.توسعه روابط ترکیه باشرق وهمسایگان؛
دولت اردوغان طی سال های اخیر با سیاست "به صفررساندن" مشکلات واختلافات خود با کشورهای همسایه مناسبات خودر با آنها سامان بخشید.آنها نیز بادرک موقعیت ترکیه از توسعه روابط ومناسبات خویش با این کشور استقبال کردند.
دولت ترکیه درراستای سیاست فوق روادید خودرا با کشورهای سوریه ،روسیه، گرجستان لغو کرد.این درحالی است که روادید جمهوری اسلامی ایران وترکیه ازسال ها پیش برداشته شده است.این کشور حتی علاقه مندی خودرا برای عادی سازی روابط با ارمنستان اعلام داشت،به طوری که آقای عبدالله گل برای نشان دادن حسن نیت خویش به بهانه شرکت درمسابقه فوتبال دوکشورعازم ایروان گردید.اما ،آن کشور باوجود امضاکردن اسناد همکاری مشترک باترکیه، با بهانه هایی ازاجرای آنها طفره رفت.
۳.توسعه روابط ترکیه با کشورهای اسلامی ؛
دولت ترکیه به ریاست اردوغان وبا پشتیبانی رئیس جمهورو مجلس این کشور سیاست گسترش روابط همه جانبه خود با کشورهای مسلمان رانیز دنبال می کند. بسط دوستی ها،امضای قرارداد های همکاری متعدد ،حذف موانع همکاری های اقتصادی،سیاسی وفرهنگی ونیزلغو روادید خودبابسیاری از کشورهای مسلمان دراین مسیرارزیابی می شود.
روابط جمهوری

اسلامی ایران وترکیه طی سال های اخیر به اوج خود رسیده است.سیاست گسترش روابط اقتصادی دوکشورتا ۴۰میلیارد دلار ،گشایش مرز جدید قاپی کوی -رازی،ایجاد منطقه اقتصادی مشترک درمرز دوکشور،افزایش روزافزون رفت وآمد ها وتوسعه مناسبات دوکشوردرحوزه های اقتصادی،سیاسی،علمی ،فرهنگی و...نشانگر واقعی بودن سیاست گسترش روابط آن کشوربا شرق به ویژه کشورهای مسلمان منطقه است.به طوری که احزاب لائیک آن کشور دولت اردوغان را با طرح این مطلب که سیاست"تمایل به شرق" رادرپیش گرفته است وازغرب فاصله می گیرد،متهم می کنند.
۴.داشتن رویکرد دموکراتیک درداخل کشور؛
دولت ترکیه بادنبال کردن رویکرد دموکراتیک امید بیشتری به اقلیت های مذهبی داده است .این کشوردرنظردارد به اقلیت های قومی ومذهبی چون کردها ،علویان،شیعیان و...آزادی های بیشتری درزمینه انجام فعالیت های دینی خود بدهد وازآنها حمایت مادی ومعنوی لازم را به عمل آورد.برگزاری برنامه های فرهنگی وآیینی "جم" علویان درکانال های تلویزیونی ،انتشار کتاب رساله فقه جعفری ازسوی سازمان امور دیانت ،سخنرانی اخیراردوغان درعاشورای حسینی درمیان شیعیان عزاداردراستانبول ،آزادی آموزش زبان کردی وایجاد کانال ۶کردی توسط سازمان صدا وسیمای ترکیه نمونه هایی ازاقدامات دموکراتیک دولت است.
همچنین،دولت با اصلاح قانون اساسی ،اعدام را ازنظام حقوقی ترکیه حذف کرد.آزادی بیان،نشر وتحزب را درکشورنهادینه کرد.
۵.اصلاح مداوم قانون اساسی ؛
قانون اساسی کنونی ترکیه میراث دولت کودتای کنعان اورن است که درسال ۱۹۸۲به تصویب پارلمان ترکیه رسید.این قانون اساسی ازبدو تولدش مورد نقد واعتراض جریان های سیاسی واقع شد.به طوری که ازسال ۱۹۹۵تاکنون به کرات اصلاح شده است.بیشترین اصلاحات آن به دوره حکومت عدالت وتوسعه می گردد.دراین دوره تغییرات زیادی دراین قانون اساسی ایجاد شد.درآخرین اصلاح آن نهاد های قضایی ترکیه مورد بازبینی واصلاح اساسی واقع شد.این درحالی است که دراصلاح قبلی محکومیت اعدام ازمتن این قانون حذف شده بود.با وجود مقاوت احزاب لائیک وناخرسندی نهادهای قضایی به ویژه دادگاه قانون اساسی ، ۲۶ماده آن با رای مستقیم مردم موردبازبینی واصلاح مجدد قرارگرفت.اما به نظرمی رسد که این قانون با توجه به اصلاحات متعدد آن دچارنارسایی متنی نیزشده است ومی طلبد که باپیشنهاد یک متن دیگر قانون اساسی جدید ترکیه تدوین گردد.
۶.پیشنهاد ارائه قانون اساسی جدید؛
دولت اردوغان با وقوف به اشکالات قانون اساسی ترکیه که باوجود اصلاحات مکررنیز برطرف نشده است، تصمیم دارد که بعد ازانتخابات مجلس در۱۲ژوئن ۲۰۱۱ ،قانون اساسی جدید تدوین نماید.
این قانون اساسی ،هیچ یک ازاشکالات قانون اساسی سال ۸۲را ندارد.وانگهی،به لحاظ سادگی وروانی ورعایت اصول دموکراسی وحقوق شهروندی ازامتیازات زیادی برخوردارخواهد بود.
درمتن پیشنهادی جدید واژه دولت ترک ونهاد های دیگر که با عنوان ترک به کاررفته اند،به عنوان ترکیه تغییرمی یابد.همچنین،نهاد هایی چون سازمان اموردیانت،شورای امنیت ملی ازقانون اساسی حذف می شوند. نفوذ ارتش نیزدرسیاست کم رنگ ترخواهد شد.در قانون اساسی پیشنهادی ترک گرایی جای خودرا به ترکیه گرایی می دهد .
۷.پیشنهاد نظام ریاست جمهوری؛
یکی دیگر ازپیشنهاد های اردوغان که به دفعات مطرح ساخته است،نظام ریاست جمهوری است.ازدیدگاه وی،بهتر است ریاست دولت به رئیس جمهور واگذار شود وسیستم نخست وزیری ازنظام کنونی ترکیه برچیده شود.بدیهی است با حذف نخست وزیری ریاست دولت با رئیس جمهور منتخب مردم خواهد بود.دراین خصوص،به نظرمی رسد نگاه آقای عبدالله گل متفاوت باشد.ضمن اینکه احزاب مخالف نیز سیستم ریاست جمهوری رانوعی دیکتاتوری ارزیابی می کنند.
۸.پرهیزازعقب نشینی درمقابل غرب درمورد فلسطین؛
دولت های قبل از عدالت وتوسعه اسرائیل را به عنوان دوست وشریک استراتژیک خود می دانستند.همکاری های این دو کشور به حدی بود که برخی ادعا داشتند که دولت بخش هایی ازسرزمین ترکیه رانیزدراختیار اسرائیل قرارداده است.دراین میان همکاری های نظامی ترکیه واسرائیل دردوره دولت اردوغان نیز ادامه داشت.اما با موضع گیری های مکرر اردوغان به نفع مردم بی دفاع فلسطین وبرخوردوی درداووس سوئیس با شیمون پرزدرمورد سیاست های ظالمانه آن کشور،محبوبیت اردوغان نزد اذهان عمومی به ویژه ملل مسلمان به شدت بالارفت.
واقعیت این است که فلسطین دردوره عثمانی پاره ای ازاین امپراطوری بود وسلطان عبدالحمید درمورد اسکان واقامت یهودیان درآن خطه مخالف بود.مردم ترکیه به عنوان میراث دار دولت عثمانی سیاست ظالمانه اسرائیل را درحق مردم فلسطین تحمل نمی کنند.اعتراضات وراهپیمایی های متعدد مردم آن کشوردراعتراض به رفتار ددمنشانه اسرائیل برای همگان آشکار است.دولت اردوغان نیز به نمایندگی ازملت ترکیه نمی تواند نسبت به این ستمگری وزورگویی اسرائیل بی تفاوت باشد.موضع گیری های اردوغان درزمینه سیاست های ظالمانه اسرائیل دراین مسیرارزیابی می شود.
۹.ادامه تلاش برای حضورعزتمندانه دراتحادیه اروپا؛
درخواست ورود ترکیه به اتحادیه اروپا به سالیان درازی برمی گردد.درزمان حکومت دولت های لائیک موضوع ورود آن کشور به اتحادیه مذکور مطرح شد.اما اتحادیه اروپا هرباربا وارد کردن اشکالاتی به قوانین اساسی
،مدنی وکیفری ترکیه شرط ورود آن کشور به اتحادیه راانجام اصلاحات پیشنهادی مطرح ساخت.اصلاحات قانون اساسی ترکیه درسال ۲۰۰۱دردوران حکومت بلند اجویت نیز درراستای اعمال خواسته های اتحادیه بود.به دنبال اصلاح قانون اساسی ،موادی ازقانون مدنی ترکیه درزمینه حقوق زنان ونیز موادی ازقانون مجازات آن کشور درمورد محدودیت های مربوط به آزادی بیان ونشر وحقوق شهروندی اصلاح شد.اما اصلاحات مذکور هدف اتحادیه را تامین نکرد.
دولت اردوغان که خود نیز علاقه مند تداوم اصلاحات قانونی بود،ازپیشنهاد های اتحادیه استقبال کرد وبه دفعات به اصلاح وتغییر مواد مختلف قانون اساسی،مدنی وکیفری پرداخت.
دولت اردوغان نیز خواهان پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپاست،اما به نظرمی رسد نیات این دولت با دولت های پیشین متفاوت است.هدف دولت های قبلی این بود که ازجایگاه اقتصادی اتحادیه حداکثراستفاده را ببرنداما به نظرمی رسد هدف دولت اردوغان صرفا بهره مندی ازظرفیت های اقتصادی اتحادیه نیست.به ویژه آنکه با پیشرفت های دولت ترکیه درسال های اخیردرحوزه های اقتصادی وسرمایه گذاری وازسوی دیگر،اثبات تزلزل وشکنندگی برخی ازاعضای اتحادیه دربخش های اقتصادی وپولی،علاقه مندی ترکیه به پیوندبا اتحادیه نمی تواند صرفا جنبه اقتصادی وپولی داشته باشد،بلکه این کشور می خواهد دراتحادیه مذکورحضور عزتمندانه ای داشته باشد ودرتصمیمات آن به ویژه درمورد مسلمانان دخیل گردد.
ارزیابی موفقیت ها:
با بررسی موقعیت کنونی ترکیه درزمینه های علمی،صنعتی،صادرات،گردشگری وتعامل با کشورهای جهان به نظر می رسد این کشوربه موفقیت های مطلوبی نائل شده است.به طوری که درسال۲۰۱۰بیش از۱۱۳میلیارد دلار صادارات داشته است،گردشگران خارجی آن نیزحدود۲۹میلیون نفر بوده است.این کشوردرصنایع خانگی، ریسندگی،خودرو،محصولات کشاورزی وصنایع نظامی نیز موقعیت خوبی راکسب کرده است.پوشاک آن کشور بازرا های اروپا وآسیا را گرفته است وتیراژتولید سالانه خودروی آن به بیش ازیک میلیون وصدهزاردستگاه رسیده است.
این کشور درحوزه تعامل با کشورهای جهان به ویژه کشورهای همسایه ومسلمان منطقه به موقعیت مناسبی نائل آمده است.به طوری که روابط خودرا با کشورهای اسلامی بهبود بخشیده است ونزد مردم آن کشورها جایگاه مناسبی را کسب کرده است.
حجم انتقاد نهاد های حقوق بشری اروپا نیز نسبت به عملکرد فرهنگی وحقوقی این کشورکاهش یافته است.اتحادیه اروپا با وجود عدم آمادگی کافی برای پذیرش ترکیه به عنوان عضو جدید خود ازاقدامات آن کشور درزمینه رویکرد دموکراتیک استقبال کرده است.
ترکیه درحوزه های آموزشی و علمی وانتشار مقالات دانشگاهی وپژوهشی درمجلات علمی دنیا با بیش از ۲۵هزار مقاله ،کشوراول جهان اسلام شناخته شده است وبرموقعیت علمی ودانشگاهی خود افزوده شده است.این کشوردرحوزه های رسانه ای ومطبوعاتی نیزموفقیت های قابل توجهی داشته است.تعداد کانال های دولتی صدا وسیمای آن کشور به ۱۵کانال رسیده است که درمیان کشورهای جهان رتبه خوبی ارزیابی می شود.
ارزیابی ناکامی ها:
درمقابل موفقیت های ترکیه درحوزه های محتلف ،ناکامی هایی نیزدربخش های گوناگون آن کشور دیده می شود.چنانکه،این کشوردربرقراری ثبات سیاسی وقضایی وجلب توجه کردها موفقیت چندانی نداشته است و گروه های سیاسی ومعترض کرد ،همچنان از سیاست های دولت انتقاد می کنند. وجود ترورها ودرگیری های خیابانی دراستانبول واستان های کردنشین، این واقعیت را نشان می دهد که هنوزدولت اردوغان نتوانسته است توجه کرد ها را به سوی خود جلب نماید.
همچنین، مشکلات قضایی افراددستگیر شده به اتهام کودتا (موسوم به ارگنکون وپتک آهنین) علیه دولت اردوغان حل نشده است.نهاد های قضایی ترکیه همکاری جدی با دولت اردوغان ندارند.چنانکه اردوغان به دفعات ازکندی رسیدگی های قضایی انتقاد کرده است .تلاش دادگاه قانون اساسی درسال های اخیر نیز درزمینه انحلال دولت عدالت وتوسعه ازخاطره ها پاک نشده است.
وانگهی،این دولت با وجود تلاش فراوان برای تعامل بااحزاب لائیک به موفقیت های چندانی نائل نشده است. رجزخوانی ها وپرده دری های رهبران سه حزب" جمهوری خلق ، حرکت ملی وحزب آشتی ودموکراسی" علیه دولت عدالت وتوسعه نشانگر میزان عمق شکاف موجود میان احزاب سیاسی کشوراست.
ازسوی دیگر،انتخابات مجلس این کشوردر ۱۲ژوئن ۲۰۱۱ نیز به عنوان آزمونی دیگر برای نشان دادن درجه پذیرش،استقبال و محبوبیت کنونی این دولت نزد مردم ترکیه است؛آزمونی که برای همه احزاب ترکیه به ویژه حزب عدالت وتوسعه به رهبری اردوغان بسیارتعیین کننده خواهد بود.
به نظرمی رسد ترکیه با وجود نیل به موفقیت های قابل توجه درحوزه های مختلف سیاسی،علمی، آموزشی، اقتصادی ،همگرایی منطقه ای و...هنوزنیز با معضلات زیادی گریبانگیر است وبرای رسیدن به شکوفایی وعظمت آرمانی راه طولانی تری درپیش رو دارد/
منابع مفید برای مطالعه وبررسی بیشتر:
۱. http://www.ekonomistim.com/etiket/turkiyenin-ihracat-ulkeleri
۲. http://www.ekonomistim.com/turkiyenin-turist-sayisi/
۳. http://www.kritize.net/yorum-inceleme-analiz/۴۸۲-bakanlk-sistemi-tartmasnda-rasyonelletirilmi-parlamentarizm-oenerisi-
۴. http://haber.sol.org.tr/haberleri/demokratik-acilim
۵. http://en.wikipedia.org/wiki/Recep_Tayyip_Erdoğan
۶. http://www.yenianayasa.com
۷. http://www.moralhaber.net/ekonomi/turkiye-ile-vizesi-kalkan-۵۶-ulke
۸. http://www.haber۱۰.com/makale/۹۷۷(Türkiye - İran İlişkileri )
۹. http://www.turkiye.net/vizyon/vizyon۲۳.htm
۱۰. روزنامه های مختلف ترکیه
۱۱. http://www.yenianayasaplatformu.org/bizden-haberler

https://ccsi.ir//vdcebn8vijh8v.9bj.html
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما

عضويت در خبرنامه