چگونه محاسبات "کیسینجر ترکیه" اشتباه از آب درآمد

داود اغلو با شعار به صفر رساندن اختلافات با همسایگان سکان وزارت خارجه ترکیه را برعهده گرفت و با اتخاذ سیاست‌های مستقل نسبت به غرب در قابل همسایگانش تا حدودی موفق بود ولی با آغاز خیزش‌های عربی قواعد بازی تغییر کرد و آنکارا شروع به بازی در زمین غرب کرد.
زمانی که احمد داود اغلو از سمت مشاور امور بین الملل رجب طیب اردوغان به سمت وزارت خارجه ترکیه رسید، کتاب وی با عنوان عمق استراتژیک "Strategic Depth" دست به دست بین سفرا و کارشناسان می‌چرخید تا دریابند وزیر جدید چگونه به محیط بین المللی می‌نگرد.

داود اغلو که به کیسنجر ترکیه مشهور است با رد دیگاه‌های بازمانده از تفکر بازماندگان آتاترک درباره اینکه ترکیه "پل ارتباطی غرب و شرق" است، تاکید دارد که این نگاه ترکیه را منفعل می‌کند و آنکارا باید با توجه به پیشینه تاریخی خود به جایگاه رهبری در عمق استراتژیک خود یعنی حوزه تمدنی عثمانی که دربرگیرنده خاورمیانه، شمال آفریقا و بالکان دست پبدا کند و با مولفه های چون تأکید بر قدرت نرم،‌تلاش برای میانجیگری و حل بحران های منطقه ای و بین المللی و اتخاذ راهبرد برد–برد در ارتباط با دیگر کشورها آن را تکمیل کنند.
وزیر خارجه ترکیه براین باور است که اولین مشکل خارجی دربرابر آنکارا برای رسیدن به جایگاه فعال مشکلات این کشور با همسایگانش است که باید آنها را حل و فصل کند و برهمین اساس استراتژی به صفر رساندن اختلافات با همسایگان "zero Problem Policy With Neighbors" را ابداع کرد.

او با این استدلال که ترکیه هزینه زیادی را در درگیری با همسایگانش صرف کرده است پس از رسیدن به سمت وزارت خارجه تلاش کرد تا مشکلات آنکارا با کشورهایی مانند ایران، سوریه، عراق، روسیه، یونان، قبرس و حتی ارمنستان را که دارای مشکلات تاریخی با این کشور است را از بین ببرد.

می‌توان ادعا کرد که دولت آنکارا در راستای این هدف گام‌های بلند و موفقی برداشت، به عنوان نمونه روابط تهران_آنکارا در دوره اغلو روند روبه رشدی داشت، سوریه نیز اختلافات تاریخی با ترکیه در زمینه‌هایی چون مسئله آب دجله و فرات یا مسئله کردها و... را به لطف گسترش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی به بوته فراموشی سپرد، روابط عراق با ترکیه نیز شرایطی شبیه به سوریه پیدا کرد؛ در حوزه‌های دیگری نیز آنکارا روابط خارجی خود را متحول کرد به عنوان نمونه نگرش این کشور نسبت به مقاومت در مقابل رژیم صهیونیستی تغییر کرد و تلاش شد تا مواضعی مستقل تر در این حوزه اتخاذ شود.

رفتار ترکیه در حوزه‌های دیگر از جمله رابطه با آمریکا، اتحادیه اروپا، روسیه، یونان، قبرس و کشورهای بالکان و حوزه آسیای مرکزی نیز دچار تغییراتی شد که توانست به آرامی نقش ترکیه را پررنگتر از گذشته در خاورمیانه جلوه کند و این کشور خود را به عنوان قطب جدید قدرت در خاورمیانه مطرح کرد و نگاه ها به سمت این کشور متوجه شد.

وقوع خیزش های عربی قاعده تمام بازی ها در خاورمیانه را تغییر داد، ترکیه خیزش‌های مردمی را فرصتی برای بسط توسعه طلبی منطقه ای خود در محیط فرهنگی عثمانی گرایی خود تصور کرد و عجولانه کوشید تا سهم بیشتری از آب گل آلود خاورمیانه به چنگ بیاورد، جایی که سیاست‌های توسعه طلبانه نظامی‌گرایان ترک به اسلامگراهای عدالت و توسعه نزدیک تر شد.
ترکیه در وهله اول تلاش کرد با استفاده از رابطه با اخوان المسلمین، موفقیت های اقتصادی و قدرت نرم روند تحولات در مصر را به سود خود تغییر دهد ولی اظهارات بدور از ظرافت اردوغان در قاهره و سفر زودهنگان به کشور بحران زده مصر پرده از اهداف نظام ترکیه با نام دولت اسلامگرای عدالت و توسعه برداشت.

ترکیه ۲۰۱۱ برخلاف سال های قبل در سیاست خارجی دچار سردرگمی شده بود و دقیقا نمی‌دانست به چه سمتی برود و سرانجام در بحران بدترین تصمیم را گرفت، ترکیه به جناح غرب پیوست و در یک محاسبه اشتباه بشار اسد دوست روز قبل خود را هدف قرار داد و سوریه را به عنوان سهم خود از خاورمیانه پنداشت بدون اینکه دریابد در این بازی بازیگران دیگری نیز حضور دارند.
ترک‌ها در محاسبات خود قدرت‌های منطقه را دستکم گرفتند و از قدرت های فرامنطقه ای نیز غافل ماندند، از سویی یک امتیاز عالی و نقد درباره استقرار سپر موشکی به ناتو ارائه دادند تا نخ تنیده شده با تهران را به پنبه تبدیل کنند تا امتیازهای نسیه از غرب در سوریه دریافت کنند.

سیاست خارجی داود اغلو در ایفای نقش بازی به عنوان بالانسر ناگهان دچار لغزش شد، دوستانی که در طی چند سال اخیر با زحمت به دور خود جمع کرده بود را رنجاند و از سوی دیگر تجربه تکراری و شکست خورده غرب گرایی را ادامه داد تا اینکه نتیجه واقعی این رفتار را دهفته‌های اخیر در رفتار تحقیر آمیز فرانسه دید.

نیکلا سارکوزی رئیس جمهور فرانسه در حاشیه نشست خبری با انگلا مرکل صدراعظم آلمان با صراحت تاکید کرد که ترکیه جزء اروپا نیست و باید نقش پل ارتباطی را ادامه دهد و چند هفته بود قانون ضد ترکیه را تصویب کرد، برخی نمایندگان پارلمان هلند نیز خواستار اخراج آنکارا از ناتو شدند، از سوی دیگر شبه نظامیان کرد نیز که در گذشته ترکیه آنها را تحت حمایت سوریه می‌دانست موی دماغ آنکارا شده‌اند تا هزینه‌های رفتار ترکیه برای اغلو و استراتژیست‌هایش احساس شود هرچند جانشینان عثمانی‌ها این ضربات را با رفتاری منفعلانه چون بازگرداند سفیرشان به پاریس بعد از قهری چند روزه یا مذاکره با نمایندگان رژیم صهیونیستی در حاشیه نشست امنیت هسته‌ای در سئول جبران کنند.
تلاش ترکیه برای وجهه سازی به عنوان نماد دموکراسی و تمدن در خارومیانه با کشته شدن ۳۵ شهروند کرد در جنوب کشورش توسط حملات هوایی آسیب جدی دید، عراقی ها نیز از تجاوزات مکرر ترکیه به خاک خود خسته شده‌اند، مقاومت نیز با سوءظن به آنکارا نگاه می‌کند، عربستان هم از بلندپروازی‌های ترکیه در مصر، لیبی یا تونس دلخوشی ندارد.
امروز داود اغلو در تهران حضور دارد تا شاید دوباره میانجی‌گری بین ۱+۵ با ایران باشد یا درباره سوریه مذاکره کند شاید هم درباره کردها پ ک ک از جمهوری اسلامی کمک بخواهد؛ اما سوال اینجاست آیا امروز داود اغلو می تواند ادعا کند که سیاست‌های موفقی داشته است، آیا توانست در رابطه خود با خاورمیانه اسلامی و غرب تعادل ایجاد کرد، آیا نگاه به ترکیه در افکار عمومی مانند گذشته است، جواب تمام سوالات را می‌توان امروز از اغلو در ساختمان شماره یک وزارت خارجه پرسید.