آمریكا و مداخله گرایی جدید در قفقاز

سفر 'ری مابوس' معاون وزیر دفاع آمریكا در نیروی دریایی به گرجستان و آذربایجان را می توان تلاش این كشور برای تكمیل سیاست مهار و ایجاد ترتیبات جدید امنیتی آمریكا در منطقه قفقاز جنوبی تفسیر كرد.
روابط غرب، به ویژه آمریكا و گرجستان درحالی به سرعت گسترش می یابد كه مقامات دو كشور در جدیدترین روندهای گسترش روابط به طور مستقیم وارد حوزه های امنیتی منطقه ای و فرامنطقه ای شده اند.
به گزارش پایگاه خبری-اینترنتی 'راس بالت'، 'ایوان مرابیشویلی' وزیر كشور گرجستان روز جمعه ۲۷ آبان در كنفرانس خبری بعد از دیدار غیرعلنی خود با 'ری مابوس'(Ray Mabous) سرپرست نیروی دریایی آمریكا در تفلیس اعلام كرد؛ دولت آمریكا به این كشور در استقرار رادارهای جدید به منظور كنترل مناطق فرامرزی گرجستان كمك خواهد كرد.در این ملاقات كه پشت در‌های بسته صورت گرفت، طرفین به بررسی مسایل مربوط به همكاری‌های دوجانبه در عرصه نظامی و مسائل امنیتی منطقه پرداختند.
وزیر كشور گرجستان اعلام كرد؛ با كمك آمریكا در این كشور رادارهای مجهزی مستقر خواهد شد كه امكان كنترل مناطق پیرامون را به طور دقیق و كامل برای گرجستان فراهم خواهد ساخت. به گفته وی، از دیگرموضوعات مورد بحث در این دیدار، بررسی همكاری تنگاتنگ میان آمریكا و گرجستان برای جلوگیری از قاچاق اسلحه، مواد مخدر و تسلیحات كشتار جمعی از طریق راه‌های آبی بود.
در این كنفرانس خبری، سرپرست نیروی دریایی آمریكا نیز تاكید كرد كه همكاری‌های آمریكا و گرجستان در زمینه مسایل امنیتی ادامه خواهد یافت و مقامات واشنگتن به گرجستان در تجدید ساختار ناوگان دریایی این كشور كمك خواهند كرد. به گفته مابوس، گرجستان شریك خوبی برای آمریكاست و همكاری متقابل دو كشور در زمینه نظامی گسترش می یابد.
سفارت آمریكا در باكو نیز با صدور اطلاعیه ای از سفر معاون وزیر دفاع آمریكا به جمهوری آذربایجان خبر داد. در این اطلاعیه تصریح شده است 'ری مابوس' در روزهای ۲۹ و ۳۰ آبان در این كشور خواهد بود كه براساس آن دیدار و گفت و گو با مقامات جمهوری آذربایجان و چشم انداز همكاری های دریایی دو كشور در دریای خزر در دستور كار قرار دارد.
ری مابوس در زمان ریاست جمهوری كلینتون در آمریكا در سال ۱۹۹۴به عنوان سفیر این كشور در عربستان سعودی منصوب شد و پیش از این، فرماندار ایالت 'می سی سی پی' در آمریكا بود.
در این روند، پارلمان اروپا با صدور قطعنامه ای در روز ۲۹ آبان حضور نظامی روسیه در منطقه آبخازیا- منطقه مورد مناقشه روسیه و گرجستان كه منجر به جنگ میان دو كشور در سال ۲۰۰۸ شد- را غیرقانونی اعلام كرد.
در این زمینه، میخاییل ساكاشویلی، رییس جمهوری گرجستان در بیانیه‌ای كه در وب سایت رسمی‌ وی منتشر شد، از قطعنامه پارلمان اروپا در مورد حضور نظامی غیرقانونی روسیه در خاك گرجستان استقبال كرد و آن را 'تاریخی' خواند. براین اساس، روابط آمریكا و گرجستان در جهات مختلف گسترش یافته است. پیش از این 'آندرس فوگ راسموسن' دبیر كل ناتو روز پنجشنبه ۱۹ آبان از گرجستان دیدار و به طور رسمی حمایت خود را از موضوع پیوستن گرجستان به سازمان ناتو اعلام كرده بود.
با تحلیل رویدادهای جاری و قرار دادن قطعات مختلف تحركات آمریكا در منطقه حساس قفقاز، به ویژه گرجستان می توان روند جدیدی را یافت كه حاكی از اتخاذ سیاست های نوین برای این منطقه است و این رویكرد در قالب های مختلف رفتاری تعریف شده است.

** سیاستهای جدید آمریكا در قفقاز و واكنش روسیه
---------------------------------------------------------------
الگوی رفتاری آمریكا در منطقه قفقاز جنوبی در چند سال اخیر، به ویژه پس از انقلاب موسوم به رز در گرجستان نشان از احیای سیاست های مداخله گرایی و مهار توسط آمریكا دارد. قالب های رفتاری كه پیش از این آمریكایی ها به دفعات در سال های نه چندان دور برای ایجاد ترتیبات امنیتی و كاهش گستره فعالیت رقبای خود و ازجمله رقیب دیرینه اش روسیه در مناطق مختلف جهان به كار گرفته شده است.
قفقاز به ویژه قفقاز جنوبی از جمله مناطقی است كه به دلیل ماهیت ژئوپلوتیكی و ژئواكونومیكی، منطقه ای با تاثیرگذاری و تاثیرپذیری فرامنطقه ای است. در این میان قدرت های بزرگ نیز تلاش می كنند تا گستره حضور امنیتی و اقتصادی خود را در چنین منطقه بااهمیتی حفظ و افزایش دهند. روسیه به عنوان یكی از قدرت های بزرگ كه همواره حضور سنتی در منطقه قفقاز داشته، پس از وقوع انقلاب های مخملی در منطقه شرق اروپا و به تبع آن، حوزه قفقاز بسیاری از بخش های تحت نفوذ خود را از دست داد.
گرجستان از جمله كشورهایی است كه به دلیل روی كار آمدن میخاییل ساكاشویلی، رییس جمهوری با رویكرد غربی و ضد روسی، عملا از حوزه نفوذ روسیه خارج و فضا جهت فعالیت بیشتر آمریكا در گرجستان و این منطقه بازتر شد. آنچه اهمیت این حضور را دوچندان می سازد، تلاش آمریكا برای ورود گرجستان و كشورهای این منطقه به مدار ترتیبات امنیتی غرب جهت فشار بر روسیه و مهار این كشور است. تلاشی كه در جهات مختلف از جمله ورود به سازمان ناتو، ایجاد و احیای نظم امنیتی جدید منطقه ای نظیر؛ گروه امنیتی- اقتصادی گوام (GUUAM) - گروه امنیتی و اقتصادی متشكل از پنج كشور اتحاد جماهیر شوروی یعنی گرجستان، اوكراین، ازبكستان، آذربایجان و مولداوی- و فروش تجهیزات نظامی پیشرفته همچون استقرار رادارهای فرامنطقه ای در گرجستان و آذربایجان نام برد.
این الگوهای رفتاری آمریكا در فضایی صورت می گیرد كه رقابت میان قدرت ها جریان دارد و ادامه روند رقابت می تواند به روند سیاست خارجی كشورهای منطقه نیز بستگی داشته باشد. بر این اساس دیپلماسی كشورهایی كه در میان رقابت قدرت های بزرگ و قدرت های منطقه ای توازن تاكتیكی و راهبردی ایجاد كنند، منافع بیشتری را حاصل می كنند، اما اقدامات یكسویه می تواند قابلیت تاكتیكی و راهبردی آنها را كاهش دهد.
براین اساس به نظر می رسد آمریكا با درك تمایلات راهبردی كشورهای منطقه مبنی بر افزایش قابلیت های راهبردی تلاش می كند تا قالب های رفتاری این آنها را در این چارچوب شكل داده و سیاست مهار خود را كامل كند.
در این میان، آنچه روسیه در این رقابت چندوجهی دنبال می كند، حفظ حضور و ترتیبات مستقل اقتصادی و امنیتی مرتبط با خود است. به نظر می رسد با توجه به تضاد منافع میان روسیه و آمریكا در منطقه قفقاز و حضور فرامنطقه ای آمریكا در این حوزه، تعارض میان دو كشور بیش از گذشته تجلی یابد.