1علی سقاییان سفیر پیشین ایران در ارمنستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سوال که نشست مشترک ۳+۳ شب گذشته به پایان رسید. ارزیابی شما از ابتکار عمل تهران در برگزاری این نشست گفت: اهمیت برگزاری این نشست بعد از تحولاتی که درخصوص آزادسازی یا بازگشت قره‌باغ به حاکمیت آذربایجان انجام شد، بسیار مهم ارزیابی می‌شود، وزرای خارجه چهار کشور تأثیرگذار در تهران یعنی آرارات میرزوئیان، وزیر امور خارجه جمهوری ارمنستان، جیحون بایرام‌اف، وزیر امورخارجه جمهوری آذربایجان، سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه فدراسیون روسیه و هاکان فیدان وزیر امور خارجه جمهوری ترکیه در تهران حاضر شدند و به نظر من این ابتکار عمل ایران را نشان می‌دهد که توانست این نشست را در سطح وزرای خارجه برگزار کند به ویژه که در سال ۱۴۰۰ هم این نشست را داشتیم اما با حضور معاونین وزارت خارجه برگزار شده بود.
وی افزود: بحث عدم‌حضور گرجستان به اختلافاتی که با مسکو دارد برمی‌گردد و این اختلافات ناشی از نوعی گلایه و دلخوری است. ضمن آنکه گرجستان به نوعی به سمت غرب گرایش پیدا کرده و منافعش را در غرب می‌بیند برای همین خودش را خیلی نیازمند به این حضور نمی‌دید. در صورتی که به هرحال از دید ژئوپلیتیکی هم در منطقه قفقاز جنوبی حساب می‌شود و ارتباطات انرژی، حمل‌ونقلی، مسائل سیاسی، تحرکات مرزی، فرهنگی و اقلیتی با کشورهایی مثل ارمنستان و آذربایجان دارد و نمی‌تواند پیوند خود را به این منطقه نادیده بگیرد. اما مطلب مهم برگزاری این نشست آن هم با حضور وزرای امور خارجه کشورها این بود که با توجه به تحولات و اتفاقات ۱۵ مهر، به نظرم می‌توانیم یک مقدار ارزیابی بسیار مثبتی داشته باشیم. زیرا اهمیت نشست تهران، مذاکرات و در نهایت بیانیه پایانی که قرائت شد به این مسئله اشاره کردند که بحران غزه و اسرائیل باید به صورت مسالمت‌آمیز پیش برود. ولی به نظر من موضوع گرجستان به این شکل است که این کدورت‌ها باید از طریق رایزنی رفع شود، ضمن اینکه در بیانیه هم اشاره شد که ما آماده این هستیم که حتما گرجستان در این اجلاس و نشست‌ها حضور داشته باشد و مطالب خودش را ارائه دهد.
سقاییان در پاسخ به این سوال که امکان برگزاری نشست‌های دو جانبه و چندجانبه بین گرجستان به جز روسیه برای رسیدن به یک ساز و کار مشخص برای تاثیرگذاری مفید در گروه ۳+۳ را چقدر محتمل می‌دانید، گفت: در این مسأله، نکته منفی ندیدم و موضوعی که شما می‌فرمایید در گذشته پیشنهاد شده و قبلا نشستی هم با آذربایجان و ارمنستان داشتند و قبل از آن هم با تهران نشست سه‌جانبه داشتند. ولی به نظر من باید بتوانیم با رایزنی‌های دوجانبه به نحوی کدورت و اختلافات بین تفلیس و مسکو را حل کنیم که این نقطه منفی، در برهه‌ای که الان شاهد تفاهمات خوبی به خصوص در رابطه با آذربایجان و جمهوری ارمنستان هستیم به صورت پایدار از بین برود و وضعیت نه جنگ و نه صلح را به سمت توسعه زیرساخت‌ها، انرژی، حمل‌ونقل و تبادلات اقتصادی برده و شاهد توسعه روابط فرهنگی بین کشورها باشیم.
سفیر پیشین ایران در ارمنستان در خصوص ارزیابی خود از بیانیه‌ای که بعد از برگزاری این نشست منتشر شد، گفت: نشست یک روزه بود و با توجه به مسائل منطقه‌ای و اهمیت بحث خاورمیانه و بحران غزه، بیانیه پایانی را یک بیانیه متوازن دیدم. زیرا به تمام نکات مورد نظر از جمله استقبال از صلح، روابط پایدار، تأثیر نقش مثبت همکاری‌های طرفین و دوجانبه و تاکید ویژه بر اجرای تعهدات، دعوت مجدد از گرجستان برای حضور در این نشست توجه داشت و همچنین بند آخر هم اشاره‌ای به مسأله غزه داشت. بنابراین یک بیانیه متوازن، رضایت‌بخش و خوب برای ۵ کشور تنظیم شد.
سقاییان در پاسخ به این سوال که یکی از بحث‌های محتمل در حاشیه این نشست، گفت‌وگو درباره کریدورهای اصلی منطقه قفقاز است، ارزیابی شما از مباحث احتمالی مطرح شده در این خصوص چیست، گفت: در موضوع کریدورها، کریدور ارس هفته گذشته توسط وزرای راه دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان عملیاتی شد که یک گام بسیار مهم بود زیرا مسئله‌ای که در ارتباط با کریدور زنگزور تکرار می‌شود را کمرنگ کرد. ضمن آنکه طرف آذری با توجه به وضعیتی که از نظر جاده و ریل برای او پیش آمده اعلام کرد که به کریدور زنگزور نیاز ندارد.
وی افزود: البته این موضوع به اجرای تعهدات بعد از به رسمیت شناختن باکو و ایروان در رابطه با مسائل مناقشه‌ای به خصوص بعد از بحران قره‌باغ، برمی‌گردد. اما ابتکار عملی که ایران در رابطه با کریدور ارس دارد و کارهای عملیاتی پل آهوبند که دو هفته پیش توسط وزرای راه ایران و جمهوری آذربایجان انجام شد و بعد از آن هم خط ریلی تکمیل می‌شود، فرصت بسیار خوبی است برای تکمیل پروژه‌های بعدی راه و جاده‌ای بین کشورهای منطقه از جمله جمهوری آذربایجان، ایران و ارمنستان.
سقاییان در پاسخ به این سوال که یکی از نکات مورد اشاره احتمالی در این نشست نفوذ کشورهای فرامنطقه‌ای در منطقه قفقاز است. مانند ارتباط فرانسه با ارمنستان و همچنین نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان. چه اقداماتی را می‌توانیم برا کاهش این نفوذ متصور شد گفت: رژیم‌صهیونیستی با توجه به ماهیتی که در عدم‌ثبات، جنگ‌افروزی و ترور ایجاد کرده در هر جایی که صلح نباشد قطعا حضور دارد. اما بعد از اتفاقات خوبی که افتاد و روابط دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان به سمت صلح و ثبات پیش می‌رود، ما می‌توانیم عوامل ایجابی برای حضور بازیگران فرامنطقه‌ای به ویژه رژیم‌صهیونیستی را از بین ببریم به ویژه با تقویت روابط فعالیت اقتصادی – تجاری.
وی یادآور شد: در ملاقات آقای بایرام‌اف با آقای رئیسی، رئیس‌جمهور این نکته را تأکید کردند که خطر رژیم‌صهیونیستی ضدیت با مسلمانان است و در مورد اتفاقاتی که به عنوان جنایت جنگی در غزه شاهد آن هستیم، موضع بسیار محکمی را اعلام کردند اما بعد از آن باید بهانه را از طرف مقابل حالا چه ارمنستان باشد و چه جمهوری آذربایجان بگیریم. این برمی‌گردد به اینکه صلح پایدار باشد و جلوی هرگونه بهانه حضور، فروش سلاح، جنگ‌افروزی و بهانه‌های دیگر که می‌تواند باعث حضور نیروهای فرامنطقه‌ای شود را بگیریم.
سقاییان در پاسخ به این سوال که با توجه به جهت‌گیری ارمنستان به سمت غرب، این رفتار چه تاثیری بر سازوکارهای نشست ۳+۳ می‌تواند بگذارد، گفت: این موضوع به روابط دوجانبه مسکو و ایروان برمی‌گردد ما نمی‌توانیم روابط دوجانبه را محدود کنیم. البته آقای پاشینیان از آقای پوتین و روسیه در رابطه با نیروهای حافظ صلح، حفاظت از حاکمیت، ممانعت از درگیری‌ها، اساسنامه‌های دادگاه جنایت جنگی و اساسنامه رم گلایه‌ها و انتقادهایی داشت. به نظر من این نگاه و کدورتی که بین دو کشور است، باید از طریق سیاسی حل شود. اما این نگاه ارمنستان در رابطه با ۳+۳ نمی‌تواند بی‌تأثیر باشد.
وی افزود: با این وجود نشستی که هم لاوروف و هم میزوریان در تهران در آن حضور داشتند گام مثبتی بود، از طرف دیگر ارمنستان باز هم روابط دوجانبه‌اش با جمهوری اسلامی ایران را تقویت می‌کند. الان وزیر راه ما در ارمنستان است. اگر ما این اتفاقات را عملیاتی کنیم و ارمنستان از نظر امنیت ملی خود مطمئن شود، قطعا گرایشش به غرب کمتر خواهد شد. البته آقای پاشینیان با توجه به سمت و سویی که بعد از پیروزی‌اش در انتخابات دور دوم داشت، تا به حال از اهرم غرب استفاده کرد تا جلوی خیلی از مسائل و تهدیدات را بگیرد. اما تأثیرات را با توجه به رایزنی‌هایی که می‌شود انجام داد و با توجه به آنکه ارمنستان ابتکار عمل را در موضوع قره‌باغ به دست گرفت، می‌توان دید و اینکه ایران نشست روز گذشته را با توجه به بحران منطقه‌ای به ویژه غزه انجام داد گام بسیار مثبت و رو به جلویی بود.
سقاییان در خصوص ارزیابی خود از تاثیر برگزاری این نشست و بهبود روابط روابط تهران و باکو بر روند بازگشایی سفارت آذربایجان در تهران گفت: اولا که طرف آذری بسته شدن سفارت را به صورت موقت اعلام کرد. بعد از اینکه نیروی امنیتی آن‌ها توسط آن فرد کشته شد، منتظر رأی دادگاه هستند و زمانی که رأی نهایی اعلام شود، قطعا سفیر به سفارت برمی‌گردد و مجددا کارش را انجام می‌دهد. ضمن اینکه کنسولگری‌شان در تبریز فعال است. قطعا یکی از محورها در مذاکرات دوجانبه همین موضوع بوده و به زودی بعد از اینکه قوه‌قضائیه و قاضی، پرونده را مختومه و رأی نهایی را اعلام کنند، این اتفاق خواهد افتاد.
سفیر پیشین ایران در ارمنستان در مورد نتایج برگزاری نشست ۳+۳ در تهران گفت: ایران محور تقویت روابط چندجانبه یا دوجانبه در جهت ایجاد صلح و ثبات در قفقاز جنوبی است و ایران با این ابتکار عمل به دنبال صلح و ثبات دائمی در منطقه قفقاز جنوبی است. ما باید در جهت تقویت و برگزاری این نوع نشست‌ها نه تنها در قفقاز جنوبی بلکه در بخش‌های دیگر مرتبط با همسایگان و مثلا در رابطه با بحث شرق یا غرب هم ایرن رویه را تسری بدهیم و هرچه بهتر بتوانیم از طریق گفت‌وگو، مسائل و اختلافات را حل کنیم و به سمت جنگ نرویم، بهتر است. با توجه به جنایت‌های اسرائیل، منطقه ما بسیار داغ شده و این می‌تواند یک الگوی خوبی باشد که طرفین به سمت گفت‌وگو بروند.
https://ccsi.ir//vdchmini.23nmkdftt2.html
ccsi.ir/vdchmini.23nmkdftt2.html