مروری بر تاریخ روابط هند و ارمنستان

به گزارش بنیاد مطالعات قفقاز به نقل از جامعه و فرهنگ ملل کشور هند و ارمنستان روابط تاریخی، پیوندهای عمیق فرهنگی و تمدنی دارند. جوامع اولیه ارمنی در هند در قرن پانزدهم تشکیل شده‌اند و اکثر اهالی هندوستان تجار، خدمتکاران و نظامیان دولت بوده‌اند. در قرن 17- 18 در نتیجه مهاجرت جمعی از ارامنه اهل ایران به هند این تعداد افزایش پیدا کرد. در ابتدا، ارامنه با استفاده از بنادر و راه‌های دریایی در تجارت منطقه به خصوص در داد وستد کالاهایی مثل ابریشم، پارچه، ادویه و ترشی‌جات، نمک، سنگ‌های قیمتی و سایر کالاها نقش بسزایی داشتند.
قابل ذکر است که اندیشه سیاسی- اجتماعی ارمنی در قرن 18 در هند شکل گرفت و گام‌های جدی در راستای فراهم‌سازی مبانی ایدئولوژیک برای تشکل یک دولت مستقل ارمنی برداشته شد. در میان گروه‌های فعال ارمنی "گروه مدرس" از جایگاه و شهرت خاصی برخوردار بود.  در سال 1772 در همین شهر اولین چاپخانه ارمنی تاسیس شد و در سال 1794 اولین مجله چاپی ارمنی با عنوان "آزدارار" منتشر گردید[1].
قرن نوزدهم هم‌زمان با استعمار هند توسط بریتانیا، به دلیل شرایط اجتماعی و اقتصادی، جامعه ارمنی در هند رو به افول گذاشت و در حال حاضر، مرکز مهاجران ارمنی در این کشور فعال نیست.
 در حال حاضر، روابط بسیار خوب و رو به گسترشی بین دو کشور در جریان است و حرف‌های آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان شاهدی بر این مدعاست. وی در سال  2022 در مراسم افتتاحیه هشتمین نشست بین دولت هند و ارمنستان اظهار کرد: " توسعه همه جانبه روابط با هند یکی از اولویت‌های سیاست خارجی ارمنستان است. "[2]

مهاجران هندوستانی در ارمنستان
بر اساس داده‌های آماری تعداد شهروندان هندی در ارمنستان بسیار زیاد است. طبق آمار غیر رسمی تعداد هندوستانی‌های مقیم ارمنستان بین 20000 و 30000[3] نفر است که با داده‌های آماری کمیته آمار جمهوری ارمنستان مطابقت دارد. طبق اصلاحیه قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجی که در سال 2015 تصویب شد کارفرمای بالقوه باید برای دریافت مجوز کار نیروی خارجی درخواستی را به مراجع ذیصلاح ارائه کند. در سال 2022 هم پلتفرم سراسری الکترونیکی برای انجام فرایند انتخاب کارگران خارجی راه‌اندازی شد. کارفرما از طریق پلتفرم، درخواستی را برای اعطای وضعیت اقامت موقت به نیروی کار خارجی ارسال می‌کند سپس شرح موقعیت شغلی خالی داده می‌شود، در این مرحله پس از دریافت موافقت وزارت کار و امور اجتماعی جمهوری ارمنستان، اطلاعات نیروی خارجی به صورت الکترونیکی تکمیل شده و سپس فرد خارجی در خصوص اعطای وضعیت اقامت موقت بر اساس عملکرد کاری اطلاعیه‌ای را در رایانامه خود  دریافت می‌کند.
با تجزیه و تحلیل داده‌های ثبت‌نام‌کنندگان از طریق پلتفرم (از سال 2022 تا پایان سه ماهه دوم سال 2023)، می‌توان به این نتیجه رسید که مردم برای کار عمدتاً از هند (1461 نفر)، ایران (1175)، اوکراین (148)، مصر (189) و فیلیپین (131) به ارمنستان مهاجرت می‌کنند. در بازه زمانی ژانویه تا آگوست 2022 و 2023، بر اساس داده‌های کمیته آماری، 50835 شهروند هندی از ارمنستان بازدید کردند که از این تعداد 1461 نفر از طریق پلتفرم مجوز کار دریافت کردند[4].
یکی از نکات مهم و جنبه‌های مثبت حضور مهاجران هندوستانی در ارمنستان، قانونمند بودن و منضبط بودن آنها و همچنین مشارکت در بازار کار و ادغام فرهنگی-اجتماعی آنها است (رجوع شود به شهریمانیان 2023، ص. 56).
به گمان خانم نلی داوتیان، مسئول روابط عمومی بخش خدمات مهاجرت و شهروندی وزارت امور داخلی جمهوری ارمنستان، یکی از عواملی که باعث افزایش مهاجرت هندوستانی‌ها به ارمنستان شده است تسهیل روند صدور روادید به خصوص امکان‌سازی دریافت روادید بدون دعوتنامه است که در سال 2018 توسط دولت ارمنستان انجام گرفت[5]. بر این اساس انتظار می‌رود در آینده نزدیک شاهد تعداد بیشتری از مهاجران هندوستانی در ارمنستان باشیم.
آقای نارک مکرتچیان، وزیر کار و امور اجتماعی جمهوری ارمنستان، طی سفر خود به هند با آقای ود مانی تیواری، مدیرعامل شرکت "توسعه مهارت ملی هند" ملاقات کرد. مکرتچیان بر لزوم همکاری در زمینه مهاجرت کاری تاکید کرد و پیشنهاد داد امکان تدوین مقررات لازم برای تضمین اشتغال هندی‌های ورودی به ارمنستان در نظر گرفته شود. در این زمینه ایده ایجاد بستر مناسب نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت که از یک سو امکان جذب نیروی کار هندی و از سوی دیگر ارائه موقعیت‌های خالی موجود در ارمنستان از طریق سرویس اجتماعی فراهم شود.[6]
بر اساس داده‌های کمیته آمار جمهوری ارمنستان در سال 2022 تعداد دانشجویان هندی که در دانشگاه‌های ارمنستان  تحصیل می‌کردند در مجموع [7]2184 نفر بوده است ( 577 نفر در دانشگاه‌های دولتی و 1607 نفر در دانشگاه‌های غیر دولتی)[8] . 39 درصد تعداد کل دانشجویان خارجی سال 2022 معادل 5586 نفر بوده که از تعداد دانشجویان کشورهای دیگر بالاتر است (رجوع شود به جدول ذیل). طبق آمار همین سازمان در سال‌های اخیر علاقه دانشجویان خارجی نسبت به دانشگاه‌های غیر رسمی افزایش پیدا کرده است[9].

 

بر مبنای داده‌های آماری که در دست داریم می‌شود گفت که اکثریت قابل توجهی از دانشجویان خارجی در رشته پزشکی تحصیل می‌کنند و با در نظر گرفتن این که بخش قابل توجهی از دانشجویان خارجی هندوستانی‌ هستند (39 %)، دانشجویان هندی هم اکثرا رشته علوم پزشکی را انتخاب می‌کنند. طبق داده‌های کمیته آمار، فهرست 5 دانشگاه پزشکی برتر را  که بیش از همه میزبان دانشجویان خارجی در مقطع فوق لیسانس[10] هستند در جدول زیرمی‌بینید.
 

 

چرا دانشجویان هندوستانی ارمنستان را انتخاب می کنند؟
علت این موضوع را می‌توان در مصاحبه‌ یکی از دانشجویان هندی دریافت. مناش ویرمان، یک دانشجوی هندی‌تبار مستقر در ارمنستان است که در رشته "پزشکی عمومی" تحصیل می‌کند. او به این سوال این‌چنین پاسخ داد: " برای ادامه تحصیلات عالی ارمنستان را انتخاب کردم زیرا کیفیت زندگی در اینجا کاملا مقرون به صرفه است و کیفیت تحصیلات از هند بالاتر و ارزان‌تر است. من سالانه 5 هزار دلار برای تحصیل در ارمنستان پرداخت می‌کنم. اگر در هند تحصیل می‌کردم این هزینه 5 برابر بیشتر می‌شد، یعنی 25 هزار دلار که برای من بسیار گران و خارج از استطاعتم است. "[11]

تاثیر قدرت نرم هند در کشورهای منطقه قفقاز جنوبی
مدتی است که منطقه قفقاز جنوبی با "قدرت نرم" هند آشنایی دارد. این قدرت نرم در زمان شوروی هم وجود داشت، همچنین تاثیر فیلم‌ها، آهنگ‌ها، صنایع‌دستی و تزئینات و نوع پوشش و لباس مخصوص هند در جماهیر شوروی سابق، ارمنستان، گرجستان و آذربایجان مشهود بود. کشورهایی مانند ارمنستان برای فیلم‌سازان هندی از جذابیت خاصی برخوردارند؛ زیرا چنین کشورهایی به دنبال فیلم‌های کم‌هزینه هستند. قابل ذکر است که سالانه حدود 2000  فیلم در هند تولید می‌شود و ارمنستان می‌تواند بازار خوبی برای فروش فیلم‌های هندی باشد. به عنوان مثال سریال "اوتاران"[12] که از سال 2016 تا سال 2019 در ارمنستان نمایش داده می‌شد، بین مردم ارمنستان محبوبیت بسیاری پیدا کرد و حتی بر اساس داده‌های "گوگل ترندس" در اواخر سال 2016 کلمه‌ای که در ارمنستان بیش از همه در گوگل جستجو شده نام این سریال بوده است[13].

بازدید مدیر آرشیو نسخه‌های خطی ملی هند از موزه ماتناداران ارمنستان
در تاریخ 30 ماه مارچ سال جاری سانجی گارگ، مدیر آرشیو نسخه‌های خطی ملی هند از موزه ماتناداران موسوم به ماشتوتس بازدید کرد. واهه توروسیان معاون اداره کل ماتناداران در این بازدید، سانجی گرگ را همراهی می‌کرد. به این ترتیب سانجی گارگ از اداره آرشیو و مرکز دیجیتال‌سازی بازدید کرد.
رؤسای موزه ماتناداران با مدیر آرشیو هند امکانات همکاری‌های آینده را مورد بحث قرار دادند و درخصوص برنامه‌های مشترک در حوزه‌های مختلف فرهنگی و مطالعات، مرمت و دیجیتالی کردن نسخه‌های خطی گفتگو کردند[14].

چاپ کتاب "زندگی، عشق، باده"
اتفاق مهمی که به تازگی در محافل ادبی ارمنستان افتاده، چاپ کتاب "زندگی، عشق، باده" است. یک تاجر هندی مقیم در ارمنستان کتابی را درباره سرگذشت خود در ارمنستان با عنوان "زندگی، عشق، باده" منتشر کرد. این کتاب که به زبان انگلیسی نوشته شده بود توسط روزا گریگوریان از انگلیسی به ارمنی ترجمه شد. آرجون کریشنا لال، نویسنده این کتاب مدت زیادی است که در ارمنستان زندگی می‌کند و کتابی را درباره ماجراهای خود در ارمنستان به رشته تحریر درآورده است.
 کریشنا لال، در یکی از مصاحبه‌های خود اعتراف می‌کند که شهر ایروان با زیبایی خود او را جذب کرده است. او در ابتدا فکر می کرده تنها آدم هندی ساکن در ایروان خواهد بود ولی اکنون هر روز صحبت‌هایی به پنج زبان زنده هندوستان به گوش او می‌خورد[15].

نتیجه‌گیری
با توجه به اطلاعات آماری درج شده در این گزارش، به‌نظر می‌رسد هند دست بالا را در بده‌بستان‌های فرهنگی و علمی با ارمنستان دارد و می‌توان گفت فرهنگ‌پذیری جمعیت ارمنستان از جامعه هند شاید بیش از تصور باشد.
به‌این ترتیب این کشور ارمنستان است که باید برای قدرت نرم هندوستان تدابیری بیندیشد و دست‌کم توازن را در این مبادلات علمی و فرهنگی برقرار کند.
از سوی دیگر با توجه به آنچه در این گزارش ذکر شد، می‌توان ارمنستان را کشوری صلح‌طلب قلمداد کرد که در مهاجرپذیری بنا را بر زندگی مسالمت‌آمیز با دیگر قومیت‌ها و ادیان گذاشته است و این روحیه مسالمت‌جو فرصت بی‌نظیری برای انتقال فرهنگ‌ها به این کشور محسوب می‌شود که به‌نظر می‌رسد هند از این فرصت نهایت استفاده را کرده و حتی این کشور را به یکی از لوکیشن‌های فیلم‌سازی خود تبدیل کرده است.
ویژگی‌هایی مانند صلح پایدار، زیرساخت‌های علمی، گردشگری و حمل و نقل همچنین روند روبه توسعه این کشور، ارمنستان را به کشور مطلوب و البته ارزان برای اقامت و سرمایه‌گذاری هندوستانی‌ها تبدیل کرده که این موضوع هم تهدید و هم فرصت برای ارمنستان قلمداد می‌شود.
با توجه به جمعیت کم ارمنستان، مهاجران هندی به فزایش نیروی کار  در این کشور کمک شایانی می‌کنند و دانشجویان هندی نیز ارزآوری مناسبی برای ارمنستان خواهند داشت. در این بین شاید تنها تهدید قدرت نرم هند باشد که ارمنستان می‌تواند با تبادلات فرهنگی مناسب این تهدید را به فرصت تبدیل کند.
منابع
Շահրիմանյան Թ․ (2023)․ Հայաստանի աշխատաշուկայի էոնիկ կազմի «վայրիվերումները»։ Հայաստան և աշխարհ։ DOI: 10.52174/2579-2989_2023.4-52
https://cyberleninka.ru/article/n/kolebaniya-v-etnicheskom-sostave-armyanskogo-rynka-truda
منابع اینترنتی در پاورقی آمده است.

 

[1] https://yerkir.am/hy/article/2023/01/31/6940
[2] https://www.hetq.am/hy/article/146201
[3] https://www.aravot.am/2023/11/20/1383589/
[4] chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://asue.am/upload/files/amberd/2023-year-4/6.pdf     
[5] https://migration.am/news/143
[6] https://panarmenian.net/arm/news/312541
[7] طبق داده‌های وزارت پرورش، علوم، فرهنگ و ورزش ارمنستان این تعداد 2049 است. رجوع شود به
https://escs.am/am/news/4414 
[8]https://statbank.armstat.am/pxweb/hy/ArmStatBank/ArmStatBank__2%20Population%20and%20social%20processes__22%20Education__226%20Activity%20of%20educational%20institutions%20conducting%20first%20degree%20educational%20programs%20of%20higher%20education/ps-ed-h1pe16.px/table/tableViewLayout2/?rxid=9ba7b0d1-2ff8-40fa-a309-fae01ea885bb
[9] https://jam-news.net/am/%D6%85%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B5%D5%A1-%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D5%B0%D5%B0-%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4/
[10] گفتی است که در باب تعداد دانشویان مقطع لیسانس که بر اساس رشته های تقسیمبنده شده باشد آماری موجود نیست. 
[11] https://jam-news.net/am/%D6%85%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B5%D5%A1-%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D5%B0%D5%B0-%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4/
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Uttaran
[13] https://www.slaq.am/news/hayastanvoum-amenabardzr-ditelivouthyvounn-vounecel-e-shanth-hervoustaynkervouthyvouny
[14] https://www.panarmenian.net/arm/news/313171/
[15] https://cultural.am/hy/norutyunner/lurer/4255-kyanq-ser-gini-hndik-gortsarary-hayastanum-ir-arkatsneri-masin-girq-e-grel