به گزارش بنیاد مطالعات قفقاز، درخواست جمهوری آذربایجان برای کریدور زنگزور به سمت جنگ می‌رود، نه صلح. نتیجه‌ایی که مایکل روبین عضو ارشد موسسه امریکن انترپرایز، مدیر تحلیل سیاسی انجمن خاورمیانه و مقام سابق پنتاگون، در جدیدترین یادداشت خود در مجله امنیت ملی آمریکا به آن اشاره می‌کند.
نویسنده در یادداشت خود با اشاره به شهر مغری ارمنستان می‌نویسد، آخرین قطار در سال ۱۹۸۹، ایستگاه قدیمی و متروکه شوروی را در این پایگاه کوهستانی و غبارآلود، که تنها چند ده یارد با مرز ایران فاصله دارد، ترک کرد. مقصد این قطار باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان  بود که کمی بیش از ۳۰۰ مایل با آنجا فاصله داشت.
کمی بعد، با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری آذربایجان ارتباط ریلی خود با ارمنستان را قطع کرد. امروز، ایستگاه قطار قدیمی مغری پر از زباله بوده و واگن‌های قطار شوروی در حیاط آن زنگ زده‌ افتاده‌اند. صحنه‌ای که می‌توانید آن را در عکس بالا ببینید.

نقطه اشتعال ژئوپلیتیکی، که قابل چشم‌پوشی نیست
مغری که شهر کوچکی با حدود ۴۵۰۰ نفر جمعیت است، می‌تواند به یک نقطه اشتعال ژئوپلیتیکی تبدیل شود. زمانی که درگیری میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۰ آغاز شد و ارتش جمهوری آذربایجان با حمایت نیروهای ویژه ترکیه و تسلیحات اسرائیلی به منطقه ارمنی‌نشین ناگورنو-قره‌باغ حمله کرد، پس از ۴۵ روز، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه آتش‌بسی را اعلام کرد که شامل استقرار نیروهای حافظ صلح روسیه بین ارمنی‌ها و آذربایجانی‌ها، بازگرداندن اراضی اشغالی جمهوری آذربایجان توسط ارمنستان و دولت کوچک ارمنی ناگورنو-قره‌باغ، ایجاد یک کریدور بشردوستانه برای تامین غذایی ارمنی‌های قره‌باغ و ایجاد کریدورهای ترانزیتی در خاک ارمنستان برای ارتباط میان جمهوری آذربایجان و منطقه نخجوان بود.
اما جمهوری آذربایجان هرگز به تعهدات خود عمل نکرد؛ این کشور نخست مانع عبور کمک‌ها از کریدور لاچین شد و بعد به بقیه قره‌باغ کوهستانی حمله کرد تا جامعه مسیحی بومی ۱۷۰۰ ساله این منطقه را بیرون براند. در نهایت نیز بی‌توجه به نقض تعهداتی خود، ارمنستان را به دلیل عدم ایجاد کریدور ارتباطی میان جمهوری آذربایجان و ترکیه از خاک خود، به نقض آتش‌بس ۲۰۲۰ متهم کرد.
در حالی‌که هر چند وقت یک بار برخی از جزئیات مربوط به این کریدور در مطبوعات درز کرده، اما به‌طور کلی ساده‌ترین مسائل مربوط به آن هنوز مبهم باقی مانده است. به عنوان مثال، مشخص نیست که آیا این کریدور، صرفاً یک کریدور امن اختصاصی میان جمهوری آذربایجان و ترکیه خواهد بود، یا تنها یک مسیر جاده‌ای یا ریلی خواهد بود که خودروها یا قطارهای جمهوری آذربایجانی می‌توانند وارد آن ‌شوند و نمی‌توانند از آن خارج شوند، یا اینکه آیا وسایل نقلیه ارمنی نیز می‌توانند از این کریدور استفاده کنند. در این صورت باز مشخص نیست مسیر ترافیک ترانزیتی ارمنستان از این کریدور چگونه است.
مسیر عبور کریدرو نیز هنوز نامشخص و محل اختلاف است. چرا که جمهوری آذربایجان و ترکیه خواستار عبور این کریدور از جنوب ارمنستان، احتمالاً از مغری هستند، در حالی‌که ارمنی‌ها ترجیح می‌دهند که کریدور از بخش شمالی‌تر منطقه سیونیک، شاید نزدیک کاپان، مرکز استان، یا حتی بالاتر عبور کند. به لحاظ جغرافیایی و زیرساخت‌های موجود، استدلال ارمنی‌ها منطقی‌تر است. زیرا مسیر ریلی دوران شوروی دیگر وجود ندارد و برنامه‌های توسعه در دهه‌های گذشته، موجب ایجاد تراکم و محدودیت فضا شده است، هر چند ژئوپلیتیک نیز در این امر تاثیرگذار است. اما به نظر می‌رسد یکی از اهداف عمده جمهوری آذربایجان و ترکیه در تاکید بر مسیر جنوبی، قطع ارتباط ارمنستان با ایران است. از این‌رو هم جمهوری آذربایجان و هم ترکیه، با محاصره ارمنستان به دنبال تسلیم کردن آن هستند. به‌خصوص اینکه با نفوذ غرب در گرجستان، توانایی ارمنستان برای تجارت از طریق همسایه شمالی خود تحت‌الشعاع قرار گرفته است. در این صورت اگر ترکیه، جمهوری جمهوری آذربایجان یا غرب بتوانند مرز جنوبی ارمنستان را مسدود کنند، عملاً موجب محاصره و به قحطی کشاندن این کشور می‌شوند، همان بلایی که سر قره‌باغ کوهستانی آوردند.
 در حالی‌که دیپلمات‌ها در مورد مسیرها، پروتکل‌ها و حتی مشارکت پیمانکاران آمریکایی بحث می‌کنند، از یک سوال مهم غافل می‌شوند: آیا کریدورهای تعیین‌شده به صلح منجر شده یا  باعث تشدید تنش و جنگ می‌شوند؟ اگر هدف صلح است، که دیگر نیازی به کریدور نیست: ترکیه می‌تواند محاصره ارمنستان را لغو کند و مرزهای خود را به روی کامیون‌ها باز کند. موضوعی که در مورد جمهوری آذربایجان نیز صادق است. چرا که ارمنی‌ها هم از تجارت متقابل استقبال می‌کنند، اما در مقابل، اگر جمهوری آذربایجان و ترکیه خواستار آن باشند که این کریدور یک کمربند امن باشد، این نشان‌دهنده عدم تمایل آنها در به رسمیت شناختن و عادی‌سازی روابط با ارمنستان است.
در حالی که جمهوری آذربایجان، ترکیه و روسیه، بارها از زمان امضای آتش‌بس نوامبر ۲۰۲۰ با بی‌اعتنایی آن را نقض کرده‌اند؛ از این‌رو در حال حاضر درخواست برای یک بند واحد (بند 9) غیرمنطقی است. ارمنستان نباید اجازه دهد جمهوری آذربایجان مسیر بحث را تعیین کند.
در نتیجه باید گفت اگر هدف صلح است، محاصره باید پایان یابد، چرا که با آغاز تجارت آزادانه، بحث کریدورها دیگر بی‌معنی است.

تهیه و تنظیم: رضا بختیاریان