همایش «هم اندیشی نگاه عمیق به بحران اوکراین: فرصت ها و چالش ها» با حضور چشمگیر مدیران وزارت امور خارجه، روسا و پژوهشگران اندیشکده‌های کشور و کارشناسان ارشد مطالعاتی مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی در محل مرکز مطالعات روز دوشنبه مورخ 6 تیر ماه 1401 برگزار شد. در این نشست، آقایان دکتر محمدحسن شیخ الاسلامی معاون وزیر و رئیس مرکز مطالعات، محمود شوری پژوهشگر موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس)، سیدمحمد کاظم سجادپور مشاور وزیر امور خارجه، شعیب بهمن مدیر موسسه راهبردپژوهان جهان معاصر، حمیدرضا فرتوک زاده رئیس اندیشکده دفاعی، جعفر خاشع رئیس بنیاد مطالعات قفقاز، اسفندیاری مدیر عامل موسسه ایران ـ یوریکا و هاشمی‌گلپایگانی سفیر سابق ایران در ترکمنستان درخصوص تاثیرات بین المللی و منطقه ای بحران اوکراین در دو جلسه به ایراد سخنرانی پرداختند.
مهمترین مباحث مطرح شده در همایش مزبور به شرح زیر میباشد:
- مروری بر ادبیات تولید شده در ارتباط با موضوع بحران اوکراین حاکی از ضرورت توجه بیشتر به الزامات نگاه عمیق به دلایل فقر تاریخی نگری، فقر روش مندی، فقر نظریه و تمرکز بر نگاه‌های کوتاه مدت و میان مدت در روایت سازی میباشد. از این رو، شایسته است که در تحلیل ها به پیشینه تاریخی موضوع، الزامات متدولوژیک، نظریات مختلف از جمله تبیین‌های تفهمی و سازه انگارانه، و نیز رویکردهای دراز مدت توجه داشته باشیم.
بحران اوکراین در حال به تحلیل بردن پایه های نظام سرمایه داری است، زیرا تحریم با منطق منفعت جمعی مورد تاکید نظام سرمایه داری تعارض دارد و بخش هایی از جهان از منفعت جمعی و حضور در نظام سرمایه داری غرب درحال محروم شدن میباشد.
روسیه تاکنون در مدیریت تحریم ها در داخل موفق عمل نموده است. البته، در میان مدت و دراز مدت تحریم ها بر اقتصاد، فرآیند توسعه و رشد تکنولوژیک این کشور تاثیرات خاص خود را خواهد داشت؛ در عین حال که با توجه به پیوند اقتصاد روسیه به غرب، فشارهای تحریمی علیه روسیه به برخی از کشورهای غربی نیز وارد شده است.
در نظام بین المللی، بحران اوکراین یک نقطه عطف طی 8 دهه گذشته محسوب می‌شود، زیرا بر سه موضوع روابط بین الملل شامل همه کنشگران جهانی، محیط کنش (نظامی‌شدن محیط کنش) و ماهیت کنش ها تاثیر گذاشته است؛ نظامی ترین رویداد در تاریخ اروپا بعد از جنگ جهانی دوم است و دارای ابعاد مختلف تکنولوژیک، اجتماعی، انسانی و اقتصادی میباشد. بحران مزبور حوزه‌های ژئوپلیتیک و کنشگری در مناطق مختلف دنیا از جمله منطقه خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داده است.
بحران اوکراین موجب تقابلی تر شدن رابطه مسکو و واشنگتن، امنیتی تر شدن روابط روسیه و اروپا و عمیق تر شدن روابط روسیه و چین خواهد شد.
بحران اوکراین حاکی از درک نادرست بازیگران میانی از بازی و اولویت های قدرت های بزرگ، قربانی شدن منافع آنها و نیز ناهمخوانی میان منابع، ظرفیت ها و ایده‌ها و اهداف بلندپروازانه میباشد.
بحران اوکراین می‌تواند موجب تقویت همکاری‌ها میان ایران با کشورهای آسیای مرکزی، منطقه قفقاز جنوبی و کشورهای مستقل مشترک المنافع شود. طی ماه‌های اخیر، ما شاهد تحرکات بسیار خوبی با کشورهای مناطق مذکور بوده ایم.
ضرورت توجه بیشتر به بررسی و تحلیل دقیق تر فرصت ها و تهدیدهای حاصل از بحران اوکراین برای جمهوری اسلامی ایران در راستای کاهش حداکثری آثار سوء و تامین منافع ملی اهمیت بالایی دارد.