هیأتی از نخبگان روسیه در هفته اول مهرماه 1397 در چارچوب برنامه هماندیشی علمی با «عنوان اندیشه اسلامی در ایران معاصر» میهمان جمهوری اسلامی ایران بودند و در موضوع جریانشناسی اندیشه اسلامی در ایران معاصر در دانشگاهها و مراکز علمی شاخص در تهران و قم در جلسات و میزگردهایی شرکت کردند. با مساعدت جناب آقای دکتر محمدرضا کلان فریبایی، معاون بینالملل و ارتباطات نمایندگی تهران و البرز جامعه المصطفی العالمیه، که میزبانی این هیأت را بر عهده داشتند، هیأت مذکور در پنجشنبه 5 مهرماه 1397 دیداری از بنیاد مطالعات قفقاز داشتند.
در این نشست که به زبان انگلیسی برگزار شد، بنیاد مطالعات قفقاز و برخی از سوابق علمی و پژوهشی آن به میهمانان معرفی شد و یکایک میهمانان به معرفی حوزههای علایق مطالعاتی و برخی از دستاوردهای خویش پرداختند. فصل مشترک فعالیت های میهمانان عبارت بود از مسایل مربوط به مسلمانان و جریان های اسلامی در روسیه یا در خارج از روسیه.
در این دیدار اساتید و میهمانان روسیهای به شرح زیر حضور داشتند و حوزههای مطالعاتی و مورد علاقه خویش را نیز معرفی کردند:
دکتر روسلان آقایف (پژوهشگر مرکز فرهنگی ایران در دانشگاه دولتی اوستیای شمالی) در این نشست به زبان فارسی صحبت کرد و خاطرنشان ساخت که در حوزه تاریخ روابط ایران و روسیه پژوهش کرده است، حوزه مطالعات کنونی ایشان مهاجران ایرانی در اوستیای شمالی از معاهده ترکمانچای تا انقلاب بلشویکی است.
دکتر آلفینا سبقتولینا (استاد تاتارشناس دانشگاه دولتی قازان و عضو دپارتمان ترکشناسی انستیتو شرقشناسی آکادمی علوم روسیه) یکی از اساتید شاخص روسیه در حوزه تاتارشناسی است. وی مقالات و کتاب های مهمی در این زمینه منتشر کرده است.
دکتر اصغر گاتین (دانشیار دانشگاه دولتی قازان) حوزه مطالعاتی او تاریخ اسلام و از اساتید فعال در حوزه تاریخ اسلام در روسیه است. به مناسبت حضور دکتر گاتین در این نشست، به اهمیت و اعتبار دانشگاه دولتی قازان به منزله یکی از قدیمی ترین و معتبرترین دانشگاه روسیه اشاره شد و اینکه جمعی از مشهورترین چهرههای سیاست و ادبیات روسیه نظیر لنین و داستایوفسکی در شهر قازان زندگی کرده و یا در دانشگاه قازان تحصیل کردهاند. همچنین به نقش مهم نخبگان مسلمان تاتار ولگای میانی نظیر کورساوی، مرجانی، موسی جارالله بیگی و رضاءالدین فخرالدین در نهضت جدیدیگری در میان مسلمانان روسیه در نیمه قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم اشاره شد. دکتر گاتین نیز ضمن اشاره به اینکه در سالهای اخیر توجه زیادی از سوی متفکران اسلامشناس روسیه و در آسیای مرکزی، قفقاز و ولگا به تصوف معطوف شده است، از ظرفیتهای بالای همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و روسیه و به ویژه دانشگاه دولتی قازان در این زمینه گفت و تاکید کرد که از آنرو که عمده آثار اهل تصوف به زبان فارسی نوشته شدهاند و حتی عمده صوفیان تاتار، آثارشان را به فارسی نگاشتهاند این همکاری از اهمیت و اولویت بالایی برخوردار است. ایشان پیوندهای فرهنگی و تاریخی ایران و ولگای میانی را سرمایهای در خدمت ارتقای مناسبات دوستانه جمهوری اسلامی ایران و روسیه خواند.
دکتر اسکندر سعیدبطالوف (روزنامه نگار و استادیار دانشگاه دولتی باشقیرستان) نیز مشابه دکتر گاتین در حوزه تاریخ اسلام در روسیه فعال است. در این نشست به مناسبت حضور نخبهای از باشقیرستان، یاد پروفسور زکی ولیدی طوغان، اندیشمند، فعال سیاسی و تاریخپژوه باشقیر گرامی داشته شد. محققی که در مدت اقامتش در مشهد مقدس با یافتن نسخه خطی سفرنامه ابن فضلان در گنجینه نسخ خطی آستان قدس رضوی و استنساخ این نسخه، اثری مهم در مورد تاریخ جهان اسلام به ویژه ایران و فرارودان و ولگای میانی و به ویژه به اسلام گرویدن بلغارهای ولگا در ابتدای قرن دهم میلادی را به جهانیان معرفی کرد.
دکتر اکاترینا بلیکووا (استادیار دپارتمان جامعهشناسی دانشگاه دولتی ولگاگراد) آثار ارزشمندی در مورد اسلام در روسیه با تکیه بر منطقه ولگاگراد به نگارش درآورده است، او نیز از اساتید شاخص حاضر در این گروه بود. ایشان امیدوار بود که آثار شاخص متفکران روس در زمینه اسلام در این کشور، به زبان فارسی نیز ترجمه شود.
دکتر ناتالیا برنکووا (استادیار دانشگاه دولتی نیژنی نووگراد، انستیتو روابط بین المللی و تاریخ جهان، عضو ریاک) نویسنده کتاب در مورد شیعیان لبنان است. کتابی که مورد استقبال مجامع علمی و دانشگاهی قرار گرفته است.
دکتر دیلیارا بریلوا (استادیار دپارتمان مذاهب دانشگاه دولتی قازان) دیلیارا بریلوا یک محقق تاتار در حوزه فلسفه، دین و تاریخ است. وی در حال مطالعه بر روی روزنامه شورا است که توسط مسلمانان ولگای میانی و با مدیریت رضاءالدین فخرالدین از متفکران نهضت جدیدیه در اورنبورگ منتشر میشده است.
دکتر تیگران تومانیان (استاد دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ، دانشکده فلسفه و علوم سیاسی) در حال مطالعه در مورد اسلام در سن پترزبورگ در شرایط کنونی است. وی معتقد است که جریان های افراطگرا در حال توسعه فعالیت هایشان هستند و بر خلاف انتظار شاهد اشاعه افراطگرایی در شهری نظیر سن پترزبورگ به گونهای پایتخت فرهنگی و اروپایی روسیه است خواهیم بود.
دکتر اولگا افیمووا (محقق دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ، دانشکده فلسفه و علوم سیاسی) نیز خاطرنشان ساخت که همانند دکتر تومانیان در حال مطالعه شرایط اسلام و مسلمانان و جریان های آنها با تکیه بر سن پترزبورگ است.
دکتر ایرنا تزارگوروتسوا (عضو هیأت علمی مدرسه عالی اقتصاد مسکو، دپارتمان مطالعات اسلامی) او نیز بیان داشت که همانند عمده اعضای این هیأت در حوزه مطالعات اسلامی مشغول تحقیق و پژوهش است.
دکتر الکسی ماسلوف (پژوهشگر فرق و جریانهای اسلامی، با تاکید بر تصوف در شمال آفریقا) وی بیان داشت که در حال حاضر در مورد تصوف در شمال افریقا با تکیه بر تونس در حال مطالعه و پژوهش است. بخشی از مطالعات او در باره جریان تصوف عیساویه میدانی بوده است.
دکتر آنتون زیکوف گنکه (پژوهشگر زبانشناسی در دانشگاه سوربون پاریس) در حال حاضر در دانشگاه سوربون مشغول پژوهش و فعالیت علمی است. وی خاطرنشان ساخت که در مورد زبان های ایرانی باستان پژوهش میکند.
در این نشست چند تن دیگر از میزبانان ایرانی هیأت از جمله آقایان مسعود ابوالحسنی (بنیاد مطالعات اسلامی در مسکو) و حضرات حجج اسلام امامزاده و طباطبایی نیز حضور داشتند.