شرح رويداد
«هریرود» با 1124 کیلومتر طول از دامنه‌های کوه بابا در مناطق مرکزی افغانستان سرچشمه گرفته و با عبور از فاصله طولانی ولایت غور، از شرق به غرب 560 کیلومتر مسافت را در داخل افغانستان می پیماید. در ادامه به فاصله 60 کیلومتر، بند ذوالفقار مرز مشترک افغانستان و ایران را تشکیل می دهد و با اختتام خط سرحدی دو کشور همجوار، هریرود وارد ترکمنستان شده و طی مراحل نهایی، این رودخانه در ریگزارهای قره‌قروم خشک و ناپدید می‌گردد.
نخستين ایده‌ی راه‌اندازي سد برق و آب‌رسانی منطقه سلماء «چشت شریف» (1)، در سال 1347ه.ش (1969.م ) بعد از سفر «موسی شفیق» صدراعظم افغانستان به ایران، مطرح گرديد. با سقوط رژيم پادشاهي و اقتدار رژیم جمهوری به رهبری محمد داود، (1352 – 1357 / 1973 – 1978)، امور تحقیقاتی و اجرايي سد مذكور با همکاری دولت هندوستان در سال 1354 (1975) آغاز گردید، ولي در سال ۱۹۸۱.م، بعد از تجاوز ارتش سرخ به افغانستان متوقف شد. با سقوط گروه طالبان در سال ۲۰۰۱.م بحث بازسازی این سد دوباره مطرح گرديد. در سال ۲۰۰۵.م، هندوستان هزینه مالی اجراء این طرح را متقبل شد و شرکت مشورتی آب و انرژی هندوستان (WAPCOS) برای تکمیل این سد موظف گرديد. در دسامبر سال ۲۰۱۵.م، دولت هندوستان هزینه احتمالي این سد را بالغ بر 69/1775 کرور روپیه هندی (معادل حدود 300 میلیون دلار) را تصویب کرد. این طرح به عنوان بزرگترین پروژه دولت افغانستان طي ۱۵ سال اخیر اعلام شده است. سد سلما، در غرب افغانستان، هرات باستان، منطقه سلما، «چشت»، 170 کیلومتری شمال شرق شهر هرات، درنواحي بالايي هريرود ( مسیر هریرود)، بنا نهاده شده است.
این سد دارای ۱۰۷ متر ارتفاع و سد سنگریزه‌ای به طول ۵۵۰ متر است و در حدود 640 میلیون متر مربع ظرفیت آب‌گیری دارد. سد مذكور یک نیروگاه تولید برق با ظرفیت تولید ۴۲ مگاوات ساعت دارد که این نیروگاه از سه بخش ۱۴ مگاواتی تشکیل شده که هرکدام از آنها در قسمت پایین سد ساخته شده‌اند. یک کابل انتقال ۱۱۰ کیلوولت با طول ۱۵۷ کیلومتر ساخته خواهد شد تا برق تولید شده در این نیروگاه آبی را به شهر هرات منتقل کند. این سد دارای دریچه‌ای به عرض ۲۴ متر است. سد سلما دارای سه مخزن آبی است که هرکدام به طول ۱۰ و عرض ۸ متر است. حوض ذخیره آب آن تقریبا ۲۲ کیلومتر طول و ۳ کیلومتر عرض دارد و ظرفیت آبیاری حدود ۸۰ هزار هکتار زمین را نیز دارد.
سرانجام پس از چهل سال فراز و نشیب در ساخت سد سلما، محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان و نارندرا مودی، نخست وزیر هند، در پانزدهم خرداد ماه 1395، طي مراسمي سد مذكور را افتتاح و راه‌اندازي كردند. (2) سد «سلماء» به عنوان «بند» دوستي افغانستان ـ هندوستان، اعلام گرديد.
اهميت اقتصادي
سد سلما ظرفيت فراهم‌آوري آب مطمئن براي 35000 هکتار زمين زراعتي موجود و تهيه آب براي 45000 هکتار زمين جديد را دارا مي‌باشد. به عبارت ديگر، اين سد براي 35000 هکتار زمين آب فراهم مي‌سازد. در کنار آن ظرفيت تهيه آب براي 45000 هکتار زمين جديد را نيز ممکن خواهد ساخت. با لحاظ اهميت امور كشاورزي و دامداري در اقتصاد افغانستان، راه‌اندازي سد مذكور گامی عظيم در راستاي خودكفايي، تقويت و رشد اقتصاد زراعي بومي، محسوب مي‌گردد.
استان هرات، ظرفيت توليد زعفران با کيفيت بسيار بالا را دارد. و حتي ادعا مي گردد كه زعفران هرات بهتر از زعفران ايران است. تهيه آب در واقع، رشد و تقويت کشت زعفران را در برخواهد داشت، ضمن آن كه زعفران يکي از محصولات بديل براي کشت «کوکنار» محسوب مي‌شود. سياست افزايش کشت و صدور زعفران مي تواند در راستاي زدودن اقتصاد جنگي افغانستان، كارآ و موفق عمل نمايد.
از دیگر استفاده‌هایی که قرار است از سد سلما صورت گیرد پرورش ماهی در آبگیرهای این سد است. بسياري از فعاليت‌هاي ذي‌ربط و جانبي سد مذكور مي‌تواند به ايجاد شغل و نيز باعث رونق گردشگری در غرب افغانستان شود.
تأمين انرژي
ظرفيت توليد انرژي افغانستان بسيار زياد است، اما تا كنون به دلايل: جنگ، ناامني، فساد گسترده، ناکارآمدي نهادهاي ذي‌ربط و مسئول، از امكانات موجود بهره‌برداري نگرديده است. طبق اعلام مسئولين انرژي (شركت برشنا)، افغانستان بيش از 90 درصد انرژي مورد نياز خود را از ديگر کشورها (ايران، ترکمنستان، تاجیکستان، قيرقيزستان و...) وارد مي‌کند و سالانه حدود 250 ميليون دلار صرف خريد برق مي‌شود. مسلما سد سلما با ظرفيت توليد 42 مگاوات برق، مهم‌ترين گام براي رهايي از وابستگي انرژي به کشورهاي همسايه خواهد شد.
تاثيرات امنيتي
افغانستان به‌دليل امتداد دامنه رودهايش به کشورهاي همسايه، همواره با موضوع و مشكل توزيع آب با کشورهاي همسايه مواجه بوده است. موضوع «حق‌آبه» يکي از مشکلات دائمي ميان افغانستان و کشورهاي همسايه بوده است. سد سلما بر روي «رود هريرود» ايجاد گرديده است و اين منبع آبي مشترک ميان افغانستان، ايران، ترکمنستان است. از آنجايي که سرچشمه رود هيرود در افغانستان است، افغانستان حق ايجاد سد و مهار آب را بر اساس حقوق بين‌الملل دارد، اما، براساس حقوق بين‌الملل، کشورهاي ديگري که در مسير رود واقع شده‌اند نيز داراي حق‌آبه مي‌باشند. همين مسئله اگر به صورت بنيادي با کشورهاي همسايه حل نگردد، مي تواند منجر به تنش روابط و نيز افزايش ناامني درافغانستان گردد.
در راستاي تحقق طرح ايجاد سد بر روي رود مذكور علاوه بر مسائل اجتماعي افغانستان، مسائل امنيتي نيز دخيل بوده است، چنان‌که طي دو سال (1388 ـ 1386) بیش از 20 سرباز افغانستاني که از بند سلما محافظت می کردند، کشته شده و تعدادی هم مجروح شدند. «خبرگزاری کهندژ» که یکی از خبرگزاریهای مطرح غرب افغانستان است، به نقل از دکتر داود شاه‌صبا، استاندار سابق هرات گزارشی منتشر نمود که در بخشی از آن آمده بود: شماری از گروه‌های مسلح که در اطراف سد سلما فعالیت دارند از سوی برخی افراد با نفوذ در حكومت حمایت می‌شوند.
البته برخي از صاحب نظران افغانستاني نيز كشور همسايه پاکستان را به دلیل دشمنی دیرینه‌ای که با هند دارد مسئول این حملات می‌دانند. هم‌چنين گاهی این اتهامات با اين برداشت كه با احداث سد سلما جریان آب هریرود به سمت ایران قطع می‌شود، متوجه كشور همسايه، ایران، نيز شده است . اتهاماتی که بارها از سوی مقامات رسمي هر دو کشور رد شده است وکارشناسان مسائل آب و مهندسین سدسازی نيز اعلام کردند: بسیاری از نقاط هریرود آب خروشانی دارد، سد سلما مشکلی در جریان ورود آب هریرود به ایران ايجاد نمي‌كند.
تحليل:
جمهوري اسلامي افغانستان مرز وسیعي با جمهوري اسلامي پاکستان دارد، وابستگی‌های بیش از حد افغانستان به پاکستان نيز واقعیتي انکارناپذیر است. البته نفوذ پاکستان در بین شخصیت‌های متنفذ افغانستان حتی در رده‌های بالاي حکومتي در زمينه‌هاي عقيدتي و عرصه‌هاي فرهنگي قابل انكار نيست.
هندوستان، ضمن حمايت از برقراري نظام مردم‌سالاری و اشاعه‌ی آزادي در افغانستان، بیش از 5/2 میلیارد دلار به افغانستان کمک مالي نموده و در بازسازی بخش‌های عمراني و آموزشي این کشور نقش و سهم بارزی به عهده گرفته است. دو کشور در سال ۲۰۱۱م. قرارداد مشارکت راهبردی را به امضا رساندندكه یکی از موضوعات کلیدی آن، همکاری راهبردی هند و افغانستان، کمک به کابل برای مقابله با تهدیدهای تروریستی و افراط‌گرایی است. هندوستان سرمایه‌گذاری عظیمی در افغانستان کرده و این امر به کاهش نفوذ پاکستان در کابل کمک زیادی کرده است. از منظر جامعه‌شناسي بسياري از مردم افغانستان نسبت به حضور هندی‌ها در تمام سطوح مخالفتي جدي ندارند، اما بر عکس حضور یک فرد پاکستانی برای آنان سئوال برانگيز و مشكوك مي‌نمايد.
مسلما كابل و دهلي با توجه به نیازهای متقابل، ظرفيت و زمینه‌های خوبی برای ادامه همکارهای دوستانه دارند. هندوستان از طریق ارتقای سطح مناسبات و روابط با افغانستان بهتر خواهد توانست پاکستان را تحت كنترل درآورد. افغانستان نیز ضمن بهره‌مندي از کمک‌های مالی، فنی و حمایت‌های سیاسی هندوستان در عرصه بين‌المللي در تلاش است تا از اين اهرم فشار علیه پاکستان بهره‌برداري نمايد.
پاکستان محدودیت‌های زیادی دارد، نيازمند بازار افغانستان است و اگر بخواهد با افغانستان تجارت داشته باشد و از منابع طبیعی افغانستان استفاده کند به یک راه ترانزیتی احتیاج دارد. اکنون هندوستان به طرف ج.ا.ایران آمده است و با استفاده از «بندر چابهار» می‌خواهد راهی را به طرف آسیای میانه و افغانستان باز کند. در حالي كه پاکستان و هندوستان هر دو سعی دارند به کابل نزدیک شوند. نیت پاکستان، مشارکت مستقیم در منازعه افغانستان است و هندوستان اهداف اقتصادی و دیپلماتیک را در افغانستان دنبال می‌کند.
هندوستان، علاوه بر ساختمان پارلمان افغانستان، سد سلما را نيز ساخت. مسلما پاکستان از نفوذ هند در افغانستان ناراحت و مضطرب است، اما طي ديپلماسي فعال مي‌توان اسلام‌آباد را متقاعد ساخت كه حضور هندوستان در افغانستان به مفهوم خطر و تهديد براي پاكستان نيست. البته چندي قبل مسئولين نظامي پاکستان، بعد از توافقنامه بندر چابهار ميان ايران ـ هندوستان ـ افغانستان، ادعا نمودند كه توافقنامه‌هاي طرح بندر چابهار، به مثابه خطر امنيت ملي پاكستان، ارزيابي مي‌گردد. لذا احتمال افزايش نا امني، تشديد درگيري‌ها، ترورها در افغانستان، بويژه در نواحي استان هرات ، وجود دارد .
ارجاعات:
(1): سلسله چشتيه در شبه‌قاره از پرجمعیت‌ترین سلسله‌های صوفیه و حنفي مذهب این نواحی است . ابواسحاق شامی با اجازه پیر خود، خواجه مَمْشاد علو دینوَری، برای ارشاد مردم از بغداد به قصبه «چشت» واقع در هرات باستان رفت و ظاهراً از آن پس این سلسله به چشتی معروف شد. در قصبه چشت، خواجه ابواحمد ابدال چشتی با وی مصاحبت داشت و پس از مرگ ابواسحاق، جانشین او گردید. بعد از خواجه ابواحمد ابدال، به ترتیب خواجه ابومحمد چشتی (متوفی ۴۱۱)، خواجه ابویوسف‌بن سمعان (متوفی ۴۵۹)، خواجه قطب‌الدین مودود چشتی، حاجی شریف زندنی (متوفی ۶۱۲)، خواجه احمدبن مودود (متوفی ۵۷۷) و خواجه عثمان هاروَنی (متوفی ۶۱۷) در چشت و دیگر نواحی خراسان بزرگ بر مسند ارشاد نشستند. بدین‌ترتیب، شکل‌گیری این سلسله در چشت از قرن چهارم صورت گرفت و تا قرن هفتم ادامه یافت و از قرن ششم به‌تدریج از ناحیه هرات و خراسان بزرگ به شبه‌قاره هند گسترش پیدا کرد. با رحلت مریدان خواجه مودود، تصوف در چشت رو به افول نهاد و عده‌ای از مریدان، با ظهور ترکان غوری و منازعات آنان، به مناطق دیگر رفتند، از جمله به شهر اَجمیر در ایالت راجستان هند. این شهر پس از ورود خواجه معین‌الدین سجزی چشتی، مرید و خلیفه خواجه عثمان هاروَنی، پایگاه چشتیه شد، خواجه معین‌الدین سلسله چشتیه را در هند بنیان نهاد و اصول و مبانی آن را در اجمیر، مسند قدرت چوهان (از قبایل ساکن در شمال هند پیش از آمدن مسلمانان)، تدوین کرد. چشتيه نزديك‌ترين فرقه‌ي تصوف به تشيع است و پيروان آن ارادت فراواني به اهل بيت (علیهم‌السلام) دارند. شجره‌ي طريقه‌ي چشتيه از طريق ابراهيم ادهم و حسن بصري به حضرت علي(ع) و پيامبر (ص) مي‌رسد.
(2): «راکش سود» سفیر سابق هند در افغانستان: از آنجایی که سلسله چشتیه شهرستان چشت شریف به هند رفته است و میان مردم چشت افغانستان و مردم هند سابقه طولانی دوستی وجود دارد، به همین سبب دولت هند تصمیم به ساخت این سد گرفت.
منابع:
رحیم حمیدی. روزنامه افغانستان، 16/03/1395
خبرگزاری دانشجویان ایران، ايسنا، 15/03/1395
پايگاه خبري تحليلي قدس آنلاین، 15/03/1395
خبرگزاری تسنیم، 04/05/1395
غلام حیدر یاري. پايگاه خبري تحليلي هرات باستان، 04/04/1394
* كارشناس مسائل افغانستان
https://ccsi.ir//vdciv3az.t1apv2bcct.html«هریرود» با 1124 کیلومتر طول از دامنه‌های کوه بابا در مناطق مرکزی افغانستان سرچشمه گرفته و با عبور از فاصله طولانی ولایت غور، از شرق به غرب 560 کیلومتر مسافت را در داخل افغانستان می پیماید. در ادامه به فاصله 60 کیلومتر، بند ذوالفقار مرز مشترک افغانستان و ایران را تشکیل می دهد و با اختتام خط سرحدی دو کشور همجوار، هریرود وارد ترکمنستان شده و طی مراحل نهایی، این رودخانه در ریگزارهای قره‌قروم خشک و ناپدید می‌گردد.
نخستين ایده‌ی راه‌اندازي سد برق و آب‌رسانی منطقه سلماء «چشت شریف» (1)، در سال 1347ه.ش (1969.م ) بعد از سفر «موسی شفیق» صدراعظم افغانستان به ایران، مطرح گرديد. با سقوط رژيم پادشاهي و اقتدار رژیم جمهوری به رهبری محمد داود، (1352 – 1357 / 1973 – 1978)، امور تحقیقاتی و اجرايي سد مذكور با همکاری دولت هندوستان در سال 1354 (1975) آغاز گردید، ولي در سال ۱۹۸۱.م، بعد از تجاوز ارتش سرخ به افغانستان متوقف شد. با سقوط گروه طالبان در سال ۲۰۰۱.م بحث بازسازی این سد دوباره مطرح گرديد. در سال ۲۰۰۵.م، هندوستان هزینه مالی اجراء این طرح را متقبل شد و شرکت مشورتی آب و انرژی هندوستان (WAPCOS) برای تکمیل این سد موظف گرديد. در دسامبر سال ۲۰۱۵.م، دولت هندوستان هزینه احتمالي این سد را بالغ بر 69/1775 کرور روپیه هندی (معادل حدود 300 میلیون دلار) را تصویب کرد. این طرح به عنوان بزرگترین پروژه دولت افغانستان طي ۱۵ سال اخیر اعلام شده است. سد سلما، در غرب افغانستان، هرات باستان، منطقه سلما، «چشت»، 170 کیلومتری شمال شرق شهر هرات، درنواحي بالايي هريرود ( مسیر هریرود)، بنا نهاده شده است.
این سد دارای ۱۰۷ متر ارتفاع و سد سنگریزه‌ای به طول ۵۵۰ متر است و در حدود 640 میلیون متر مربع ظرفیت آب‌گیری دارد. سد مذكور یک نیروگاه تولید برق با ظرفیت تولید ۴۲ مگاوات ساعت دارد که این نیروگاه از سه بخش ۱۴ مگاواتی تشکیل شده که هرکدام از آنها در قسمت پایین سد ساخته شده‌اند. یک کابل انتقال ۱۱۰ کیلوولت با طول ۱۵۷ کیلومتر ساخته خواهد شد تا برق تولید شده در این نیروگاه آبی را به شهر هرات منتقل کند. این سد دارای دریچه‌ای به عرض ۲۴ متر است. سد سلما دارای سه مخزن آبی است که هرکدام به طول ۱۰ و عرض ۸ متر است. حوض ذخیره آب آن تقریبا ۲۲ کیلومتر طول و ۳ کیلومتر عرض دارد و ظرفیت آبیاری حدود ۸۰ هزار هکتار زمین را نیز دارد.
سرانجام پس از چهل سال فراز و نشیب در ساخت سد سلما، محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان و نارندرا مودی، نخست وزیر هند، در پانزدهم خرداد ماه 1395، طي مراسمي سد مذكور را افتتاح و راه‌اندازي كردند. (2) سد «سلماء» به عنوان «بند» دوستي افغانستان ـ هندوستان، اعلام گرديد.
اهميت اقتصادي
سد سلما ظرفيت فراهم‌آوري آب مطمئن براي 35000 هکتار زمين زراعتي موجود و تهيه آب براي 45000 هکتار زمين جديد را دارا مي‌باشد. به عبارت ديگر، اين سد براي 35000 هکتار زمين آب فراهم مي‌سازد. در کنار آن ظرفيت تهيه آب براي 45000 هکتار زمين جديد را نيز ممکن خواهد ساخت. با لحاظ اهميت امور كشاورزي و دامداري در اقتصاد افغانستان، راه‌اندازي سد مذكور گامی عظيم در راستاي خودكفايي، تقويت و رشد اقتصاد زراعي بومي، محسوب مي‌گردد.
استان هرات، ظرفيت توليد زعفران با کيفيت بسيار بالا را دارد. و حتي ادعا مي گردد كه زعفران هرات بهتر از زعفران ايران است. تهيه آب در واقع، رشد و تقويت کشت زعفران را در برخواهد داشت، ضمن آن كه زعفران يکي از محصولات بديل براي کشت «کوکنار» محسوب مي‌شود. سياست افزايش کشت و صدور زعفران مي تواند در راستاي زدودن اقتصاد جنگي افغانستان، كارآ و موفق عمل نمايد.
از دیگر استفاده‌هایی که قرار است از سد سلما صورت گیرد پرورش ماهی در آبگیرهای این سد است. بسياري از فعاليت‌هاي ذي‌ربط و جانبي سد مذكور مي‌تواند به ايجاد شغل و نيز باعث رونق گردشگری در غرب افغانستان شود.
تأمين انرژي
ظرفيت توليد انرژي افغانستان بسيار زياد است، اما تا كنون به دلايل: جنگ، ناامني، فساد گسترده، ناکارآمدي نهادهاي ذي‌ربط و مسئول، از امكانات موجود بهره‌برداري نگرديده است. طبق اعلام مسئولين انرژي (شركت برشنا)، افغانستان بيش از 90 درصد انرژي مورد نياز خود را از ديگر کشورها (ايران، ترکمنستان، تاجیکستان، قيرقيزستان و...) وارد مي‌کند و سالانه حدود 250 ميليون دلار صرف خريد برق مي‌شود. مسلما سد سلما با ظرفيت توليد 42 مگاوات برق، مهم‌ترين گام براي رهايي از وابستگي انرژي به کشورهاي همسايه خواهد شد.
تاثيرات امنيتي
افغانستان به‌دليل امتداد دامنه رودهايش به کشورهاي همسايه، همواره با موضوع و مشكل توزيع آب با کشورهاي همسايه مواجه بوده است. موضوع «حق‌آبه» يکي از مشکلات دائمي ميان افغانستان و کشورهاي همسايه بوده است. سد سلما بر روي «رود هريرود» ايجاد گرديده است و اين منبع آبي مشترک ميان افغانستان، ايران، ترکمنستان است. از آنجايي که سرچشمه رود هيرود در افغانستان است، افغانستان حق ايجاد سد و مهار آب را بر اساس حقوق بين‌الملل دارد، اما، براساس حقوق بين‌الملل، کشورهاي ديگري که در مسير رود واقع شده‌اند نيز داراي حق‌آبه مي‌باشند. همين مسئله اگر به صورت بنيادي با کشورهاي همسايه حل نگردد، مي تواند منجر به تنش روابط و نيز افزايش ناامني درافغانستان گردد.
در راستاي تحقق طرح ايجاد سد بر روي رود مذكور علاوه بر مسائل اجتماعي افغانستان، مسائل امنيتي نيز دخيل بوده است، چنان‌که طي دو سال (1388 ـ 1386) بیش از 20 سرباز افغانستاني که از بند سلما محافظت می کردند، کشته شده و تعدادی هم مجروح شدند. «خبرگزاری کهندژ» که یکی از خبرگزاریهای مطرح غرب افغانستان است، به نقل از دکتر داود شاه‌صبا، استاندار سابق هرات گزارشی منتشر نمود که در بخشی از آن آمده بود: شماری از گروه‌های مسلح که در اطراف سد سلما فعالیت دارند از سوی برخی افراد با نفوذ در حكومت حمایت می‌شوند.
البته برخي از صاحب نظران افغانستاني نيز كشور همسايه پاکستان را به دلیل دشمنی دیرینه‌ای که با هند دارد مسئول این حملات می‌دانند. هم‌چنين گاهی این اتهامات با اين برداشت كه با احداث سد سلما جریان آب هریرود به سمت ایران قطع می‌شود، متوجه كشور همسايه، ایران، نيز شده است . اتهاماتی که بارها از سوی مقامات رسمي هر دو کشور رد شده است وکارشناسان مسائل آب و مهندسین سدسازی نيز اعلام کردند: بسیاری از نقاط هریرود آب خروشانی دارد، سد سلما مشکلی در جریان ورود آب هریرود به ایران ايجاد نمي‌كند.
تحليل:
جمهوري اسلامي افغانستان مرز وسیعي با جمهوري اسلامي پاکستان دارد، وابستگی‌های بیش از حد افغانستان به پاکستان نيز واقعیتي انکارناپذیر است. البته نفوذ پاکستان در بین شخصیت‌های متنفذ افغانستان حتی در رده‌های بالاي حکومتي در زمينه‌هاي عقيدتي و عرصه‌هاي فرهنگي قابل انكار نيست.
هندوستان، ضمن حمايت از برقراري نظام مردم‌سالاری و اشاعه‌ی آزادي در افغانستان، بیش از 5/2 میلیارد دلار به افغانستان کمک مالي نموده و در بازسازی بخش‌های عمراني و آموزشي این کشور نقش و سهم بارزی به عهده گرفته است. دو کشور در سال ۲۰۱۱م. قرارداد مشارکت راهبردی را به امضا رساندندكه یکی از موضوعات کلیدی آن، همکاری راهبردی هند و افغانستان، کمک به کابل برای مقابله با تهدیدهای تروریستی و افراط‌گرایی است. هندوستان سرمایه‌گذاری عظیمی در افغانستان کرده و این امر به کاهش نفوذ پاکستان در کابل کمک زیادی کرده است. از منظر جامعه‌شناسي بسياري از مردم افغانستان نسبت به حضور هندی‌ها در تمام سطوح مخالفتي جدي ندارند، اما بر عکس حضور یک فرد پاکستانی برای آنان سئوال برانگيز و مشكوك مي‌نمايد.
مسلما كابل و دهلي با توجه به نیازهای متقابل، ظرفيت و زمینه‌های خوبی برای ادامه همکارهای دوستانه دارند. هندوستان از طریق ارتقای سطح مناسبات و روابط با افغانستان بهتر خواهد توانست پاکستان را تحت كنترل درآورد. افغانستان نیز ضمن بهره‌مندي از کمک‌های مالی، فنی و حمایت‌های سیاسی هندوستان در عرصه بين‌المللي در تلاش است تا از اين اهرم فشار علیه پاکستان بهره‌برداري نمايد.
پاکستان محدودیت‌های زیادی دارد، نيازمند بازار افغانستان است و اگر بخواهد با افغانستان تجارت داشته باشد و از منابع طبیعی افغانستان استفاده کند به یک راه ترانزیتی احتیاج دارد. اکنون هندوستان به طرف ج.ا.ایران آمده است و با استفاده از «بندر چابهار» می‌خواهد راهی را به طرف آسیای میانه و افغانستان باز کند. در حالي كه پاکستان و هندوستان هر دو سعی دارند به کابل نزدیک شوند. نیت پاکستان، مشارکت مستقیم در منازعه افغانستان است و هندوستان اهداف اقتصادی و دیپلماتیک را در افغانستان دنبال می‌کند.
هندوستان، علاوه بر ساختمان پارلمان افغانستان، سد سلما را نيز ساخت. مسلما پاکستان از نفوذ هند در افغانستان ناراحت و مضطرب است، اما طي ديپلماسي فعال مي‌توان اسلام‌آباد را متقاعد ساخت كه حضور هندوستان در افغانستان به مفهوم خطر و تهديد براي پاكستان نيست. البته چندي قبل مسئولين نظامي پاکستان، بعد از توافقنامه بندر چابهار ميان ايران ـ هندوستان ـ افغانستان، ادعا نمودند كه توافقنامه‌هاي طرح بندر چابهار، به مثابه خطر امنيت ملي پاكستان، ارزيابي مي‌گردد. لذا احتمال افزايش نا امني، تشديد درگيري‌ها، ترورها در افغانستان، بويژه در نواحي استان هرات ، وجود دارد .
ارجاعات:
(1): سلسله چشتيه در شبه‌قاره از پرجمعیت‌ترین سلسله‌های صوفیه و حنفي مذهب این نواحی است . ابواسحاق شامی با اجازه پیر خود، خواجه مَمْشاد علو دینوَری، برای ارشاد مردم از بغداد به قصبه «چشت» واقع در هرات باستان رفت و ظاهراً از آن پس این سلسله به چشتی معروف شد. در قصبه چشت، خواجه ابواحمد ابدال چشتی با وی مصاحبت داشت و پس از مرگ ابواسحاق، جانشین او گردید. بعد از خواجه ابواحمد ابدال، به ترتیب خواجه ابومحمد چشتی (متوفی ۴۱۱)، خواجه ابویوسف‌بن سمعان (متوفی ۴۵۹)، خواجه قطب‌الدین مودود چشتی، حاجی شریف زندنی (متوفی ۶۱۲)، خواجه احمدبن مودود (متوفی ۵۷۷) و خواجه عثمان هاروَنی (متوفی ۶۱۷) در چشت و دیگر نواحی خراسان بزرگ بر مسند ارشاد نشستند. بدین‌ترتیب، شکل‌گیری این سلسله در چشت از قرن چهارم صورت گرفت و تا قرن هفتم ادامه یافت و از قرن ششم به‌تدریج از ناحیه هرات و خراسان بزرگ به شبه‌قاره هند گسترش پیدا کرد. با رحلت مریدان خواجه مودود، تصوف در چشت رو به افول نهاد و عده‌ای از مریدان، با ظهور ترکان غوری و منازعات آنان، به مناطق دیگر رفتند، از جمله به شهر اَجمیر در ایالت راجستان هند. این شهر پس از ورود خواجه معین‌الدین سجزی چشتی، مرید و خلیفه خواجه عثمان هاروَنی، پایگاه چشتیه شد، خواجه معین‌الدین سلسله چشتیه را در هند بنیان نهاد و اصول و مبانی آن را در اجمیر، مسند قدرت چوهان (از قبایل ساکن در شمال هند پیش از آمدن مسلمانان)، تدوین کرد. چشتيه نزديك‌ترين فرقه‌ي تصوف به تشيع است و پيروان آن ارادت فراواني به اهل بيت (علیهم‌السلام) دارند. شجره‌ي طريقه‌ي چشتيه از طريق ابراهيم ادهم و حسن بصري به حضرت علي(ع) و پيامبر (ص) مي‌رسد.
(2): «راکش سود» سفیر سابق هند در افغانستان: از آنجایی که سلسله چشتیه شهرستان چشت شریف به هند رفته است و میان مردم چشت افغانستان و مردم هند سابقه طولانی دوستی وجود دارد، به همین سبب دولت هند تصمیم به ساخت این سد گرفت.
منابع:
رحیم حمیدی. روزنامه افغانستان، 16/03/1395
خبرگزاری دانشجویان ایران، ايسنا، 15/03/1395
پايگاه خبري تحليلي قدس آنلاین، 15/03/1395
خبرگزاری تسنیم، 04/05/1395
غلام حیدر یاري. پايگاه خبري تحليلي هرات باستان، 04/04/1394
* كارشناس مسائل افغانستان
ccsi.ir/vdciv3az.t1apv2bcct.html