این مساله سبب شد تا ترک‌ها در واکنش به این اقدام از بازدید نمایندگان پارلمان آلمان از پایگاه‌های نظامی ناتو متعلق به آلمان در ترکیه ممانعت به عمل آورند و آلمان در واکنش اعلام کرد این پایگاه‌ها را به اردن منتقل خواهد کرد.
هنگامی که تنش‌های سیاسی میان آنکارا و برلین در ماه‌های اخیر اوج گرفت وزرای خارجه دو کشور تلاش کردند تا از تعمیق تنش‌ها و تاثیر آن بر مناسبات اقتصادی جلوگیری کنند. از این رو دیدارهای مختلفی میان وزرای خارجه آلمان و ترکیه، زیگمار گابریل و چاووش اوغلو برگزار شد، اما بازداشت «اشتودنر» تبعه آلمانی به اتهام همکاری با گروه‌های تروریستی در ترکیه سبب شد تا زیگمار گابریل، ترکیه را تهدید به کاهش سطح همکاری‌های اقتصادی کند و اعلام کند دیگر هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری از سوی آلمان در ترکیه انجام نخواهد شد. وزیرخارجه آلمان همچنین نسبت به سفر اتباع آلمانی به ترکیه هشدار داد. همچنین در پی تداوم این بازداشت‌ها، روزنامه بیلد آلمان نوشت «پروژه‌های تسلیحاتی آلمان با ترکیه متوقف شده است». اما مواضع دولت آلمان واکنش اردوغان را در پی داشت. رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد « من می‌خواهم به دوستان آلمانی یادآوری کنم: شما نخواهید توانست ترکیه را تحقیر کنید. شما قدرت تهدید و ترساندن ما را ندارید». در این رابطه «سینان اولگن» «رئیس مرکز مطالعات اقتصادی و سیاست خارجی در استانبول» معتقد است اظهارات اردوغان بیشتر مصرف داخلی داشته است و در راستای جلب نظر ناسیونالیست‌ها در ترکیه ابراز شده است. وی می‌گوید « از زمانی که اردوغان، آلمان را به اعطای پناهندگی به متهمان دخالت در کودتای 15 ژوئیه متهم کرده است تعداد کسانی که از ترکیه به آلمان درخواست پناهندگی داده‌اند چندین برابر شده است».
اما تداوم بازداشت اتباع آلمانی سبب شد تا بار دیگر سطح تنش در روابط آنکارا و برلین افزایش یابد و آلمان پس از آنکه سفیر خود در آنکارا را به نشانه اعتراض نسبت به ادامه بازداشت شش فعال حقوق بشر به برلین فراخواند، خواستار متوقف شدن کمک‌های اتحادیه اروپا به ترکیه شد. نظرسنجی‌های اخیر در آلمان نشان می‌دهد افکار عمومی این کشور بیش از گذشته مخالف پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا هستند. اخیرا آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در یک مناظره تلویزیونی با مارتین شولتس، دیگر نامزد کرسی صدراعظمی آلمان در انتخابات پیش‌رو در واکنش به بازداشت اتباع آلمانی در ترکیه گفت که با همتایان اروپایی‌اش درباره اینکه چگونه می‌توان مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را به پایان برساند، صحبت خواهد کرد. مرکل گفت: «من هرگز باور نمی‌کنم که ترکیه عضو اتحادیه اروپا شود. آلمان به دنبال اعمال محدودیت‌های جدی در روابط اقتصادی‌اش با ترکیه است و همچنین این احتمال وجود دارد که آلمان یک هشدار جدی‌تر در مورد سفر به ترکیه منتشر کند». در پی اظهارات مرکل، ترکیه به شهروندانش درباره سفر به آلمان هشدار داد و اعلام کرد این هشدار به دلیل افزایش موج مواضع ضد ترکیه در آستانه انتخابات سراسری در آلمان است. اردوغان نیز در واکنش به سخنان مرکل آن را اجرای فاشیسم و نازیسم خواند و خطاب به اتحادیه اروپا اعلام کرد که اگر این اتحادیه، آنکارا را به عنوان یک عضو کامل نمی‌خواهد، به طور واضح بیان کند.
در واقع ریشه تنش در روابط ترکیه و آلمان را باید در مساله پناهجویان سوری و کودتای 15 ژوئیه جستجو کرد. از دیدگاه آلمان، در اوج بحران پناهجویان سوری، آنکارا کوشش کرده است تا برلین را تحت فشار قرار داده و امتیازات حداکثری برای حل این بحران انسانی کسب نماید. ترکیه در این مقطع تلاش کرد تا ضمن دریافت کمک‌های مالی از آلمان، زمینه لغو روادید را برای سفر اتباع ترکیه به اروپا فراهم سازد. بعد از کودتای 15 ژوئیه در ترکیه، آلمان به نوعی سیاست تنبیهی را برای ترکیه در نظر گرفت و تلاش کرد تا با استفاده از اهرم‌های سیاسی از مخالفان اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه حمایت کند. این اقدام سبب شد تا برلین از جریانات کردی، چپ‌گرا و علوی حمایت کرده و به برخی از چهره‌های ترکیه که متهم به دست داشتن در کودتای 15 ژوئیه بودند پناهندگی اعطا کند. در واقع این دو مساله سبب شد تا رویدادهای بعدی بین دو کشور به شکل دومینو در مقاطع مختلف زمانی رخ دهد و سبب افزایش سطح تنش میان دو کشور شود. اما علی‌رغم این مساله، به نظر می‌رسد اظهارات اخیر مرکل با توجه به دیدگاه‌های منفی جامعه آلمان نسبت به عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و بعد از پایان دوره انتخابات، فضای تنش‌آلود کنونی فروکش کرده و دو طرف برای حفظ منافع مشترک وارد دور جدیدی از مذاکرات خواهند شد. این دیدگاه زمانی تقویت می‌شود که سابقه ترکیه را در چرخش‌های سیاسی و اتخاذ رویکردهای واقع‌گرایانه و مبتنی بر منافع ملی نظیر بازگشت به روابط با روسیه به یاد آوریم. ترکیه نشان داده است برای حفظ منافع اقتصادی وارد یک صف‌آرایی تمام عیار علیه هیچ کشوری نخواهد شد.
*کارشناس مسایل ترکیه
منبع: هفته‌نامه مثلث، شنبه 25 شهریورماه 1396، شماره 372، ص 22 https://ccsi.ir//vdcci0qs.2bqmo8laa2.html
ccsi.ir/vdcci0qs.2bqmo8laa2.html