ارمنستان كه از يك سو در پي بهبود روابط خود با جامعه غرب و پيمان ناتو ميباشد، از سوي ديگر نگران حساسيتهاي مسكو در اين زمينه و نيم نگاهي به ايران است، بنابراين قرارداد همكاري ارمنستان و پيمان ناتو به گونهاي خاص و استثنايي تنظيم شدهاست تا موجبات نگراني روسها و ايران را فراهم نياورد.
همكاريهاي ارمنستان با پيمان ناتو در زمينههاي گوناگوني از جمله مشاركت ارمنستان در فعاليتهاي «صلحباني» ناتو و مشاركت ناتو در دموكراتيزه كردن جامعه ارمنستان جريان دارد. از جمله مهمترين روابط سال¬هاي اخير ارمنستان با ناتو در خصوص رزمايش مشترك در ارمنستان در سال پيش و همچنين خروج ناگهاني ارمنستان از رزمايش گرجستان با فشارهاي روسيه در اواخر ارديبهشت ماه سال جاري بود.
زمينه همكاري:
ناتو و ارمنستان در زمينه اصلاحات نهادها و اصلاحات صنایع دفاعی همکاری می کنند. در بسیاری از حوزههای دیگر همکاریهای مانند عملیات «صلح بانی» میان ارمنستان و ناتو انجام ميگيرد.
همكاريهاي ارمنستان و ناتو در قالب برنامه IPAP طرحريزي شدهاست؛ يعني اينكه ناتو در قالب برنامه (IPAP) برنامهای به صورت اختصاصي برای همکاری میان خود و ارمنستان و نقشهراه گستردهاي را برای اصلاحات تنظیم نمودهاست.
درحالیکه ارمنستان قصد دارد که همکاری سیاسی و عملی خود را به منظور نزدیکتر شدن به ناتو، پی گیری کند، این کشور به دنبال عضویت در ناتو نیست.
فراتر از تمرکز بر روی اصلاحات، حوزه مهم دیگر همکاری، پشتیبانی ارمنستان از عملیاتهای تحت رهبری ناتو میباشد. صلح بانان ارمنی هم اکنون بخشی از نیروهای حافظ صلح در کوزوو (KFOR) مستقر میباشند.ارمنستان همچنین یکی از واحدهای سهیم در نیروهای امنیتی بین المللی (ISAF) در افغانستان است.
چهاچوب همکاری :
قرارداد همكاري ميان ارمنستان و ناتو در قالب برنامه IPAP ، هر دو سال يكبار مورد توافق ميان مقامات ارمنستان و ناتو قرار ميگيرد. چگونگي برنامه همهجانبه و گسترده IPAP به روند گفتگوهای میان ناتو و ارمنستان بستگی دارد و از اصلاحات صنایع دفاعی و دموکراسی در ارمنستان حمایت می کند.
گستردگی ماهیت IPAP این معنی را می دهد که ارمنستان نه تنها در حوزه صنایع نظامی با ناتو همکاری می کند بلکه به طور مرتب با اين پيمان در مورد حاکمیت قانون در ارمنستان، شفافیت اصلاحات، مقابله با تروریسم و مبارزه بر علیه ارتشاء همکاری می کند .
به عنوان عضوی از IPAP ،ناتو ازارمنستان برای موفق شدن در هدف اصلاحات از طریق فراهم کردن پيشنهادهاي كارساز و همیاری حمایت می کند.
ارمنستان نيز سهم مهمی در عملیاتهای ناتو دارد . در سال ۲۰۰۴ م. نیروهای ارمنی در عملیات «صلح بانی» ناتو در کوزوو شرکت کردند؛ نیروهای ارمنی در كوزوو در سال ۲۰۰۸م. دوبرابر شدند و به ۸۵ نفر رسیدند. مذاکره در مورد افزايش سهم ارمنستان در نیروی کمکی امنیتی بین المللی در حال پیشرفت است.
ارمنستان همچنین با ناتو و سایر کشورهای عضو ناتو در دامنه گسترده ای از موضوعات دیگر از طریق عضویت در برنامه مشارکت در صلح (PFP) و شورای همکاری اروپا-آتلانتیک (EAPC) ، همکاری میکند. حال در قسمتهاي بعدي همكاريهاي فوقالذكر را به صورت جزئيتر تبيين مينماييم.
حوزه های کلیدی همکاری
همکاری امنیتی:
از زمانی که ارمنستان در سال ۱۹۹۴م. به PFP پیوست، در فعالیتهای EAPC ، نیروهای ارمنی در کنار نیروهای کشورهای عضو ناتو شركت كردند، مانند عملیات «صلح بانی» در کوزوو كه آنها از سال ۲۰۰۴م. به فعالیت مشغول بودند. همچنین ارمنستان از اعضای سهیم در نیروهای ISAF در افغانستان است .
ارمنستان در حال همکاری با ناتو برای بالابردن قابلیتهای همکاری نیروهای مسلح ارمنستان با ناتو می باشد.این طرح شامل بوجود آوردن یک تیپ صلح بانی با پشتیبانی نظامی ميباشد که استانداردهای ناتو را رعایت کنند.در کنار آن ناتو و ارمنستان در حال همکاری برای اصلاحات روش آموزش ارتش ارمنستان می باشند.
همچنين،مشارکت در بازبینی و برنامهریزی برنامههاي PFP یعنی PARP از سال ۲۰۰۲م.، به ارمنستان برای بهبود توانمندي نیروهایش در همكاري با ناتو یاری میرساند. PARP هسته مرکزی همکاری ارمنستان با ناتو می باشد.
ارمنستان در جنگ علیه تروریسم از طریق همکاری اش در عملیات مشارکت بر علیه تروریسم (PAR-T) سهیم است . این عمليات دربردارنده همکاری با سرویسهای امنیتی ناتو، ارتقاء قابلیتهای آموزش مبارزه با تروریسم در کشور و تقویت امنیت مرزها می باشد. ارمنستان همچنین یک پروسه را برای بازبینی در ترتیب و روش مدیریت بحران ملی آغاز کرده است.
اصلاحات بخش امنیت و صنایع دفاعی:
در حوزه اصلاحات بخش امنیت و صنایع دفاعی، ناتو مهارتهای قابل ملاحظهای دارد که ارمنستان میتواند از آن سود جويد.
اولویت کلیدی برای ارمنستان تضمین نظارت دموکراتیک بر نیروهای مسلح است. شركت ارمنستان برای همکاری در برنامه « ساختار تاسیسات دفاعی » به منظور تقویت این امر است .ارمنستان با ناتو در مورد یک استراتژی امنیتی همفکری میکند.و در حال حاضر یک دکترین جدید نظامی دفاع راهبردی ارمنستان را بررسی ميكند.
همچنین ناتو و ارمنستان در حال همکاری در مورد برنامهریزی دفاعی ارمنستان و روشهای تعیین اعتبار برای امور دفاعی هستند که ابزار کلیدی برای هدایت و اجرای بازبینی دفاع راهبردی ارمنستان میباشند. علاوه بر این، یک مرکز ناتو در ایروان تاسیس شد. این مرکز به مدیریت بحران و هماهنگی برای مبارزه با تروریسم کمک خواهد کرد.
برنامه ریزی براي مقابله با بلاياي طبيعي :
ارمنی ها قصد دارند تا آمادگی و قابلیت پاسخگویی به بلایا و حوادث غیر مترقبه را بهبود بخشند. در این زمینه از فعالیتهای IPAP،« سازمان نجات ارمنستان »، در حال انجام برخی اقدامات برای توسعه برنامهریزی احتیاطی است و برای تاسیس مرکز مدیریت بحران فعالانه مشارکت می کند.
ارمنیها همچنین برای گسترش پیوندها با مرکز همکاری واکنش در برابر حوادث غیر مترقبه اروپا- آتلانتیک ( EADDCC) به منظور همکاری برای عملیات امداد حوادث بینالمللی همکاری میکنند.
دانش و محیط زیست :
زیر نظر برنامه امنیت صلح و دانش (SPS)، ارمنستان پاداشهایی برای ۳۸ پروژه علمی و محیط زیست دریافت کرده است.
این پروژه های انجام شده شامل؛ پیشگیری، کشف و پاسخگویی به تهدیدهای رادیولوژیکی و هستهای و سنجش خطر در مورد بلایای طبیعی و سلامت آب می باشد.
پرژههای دیگر شامل بهبودبهرهگيري از آبهای مرزی با آذربایجان و گرجستان وتحقیقات در مورد فنآوری شبکه اینترنت میباشد .ارمنستان در پروژه شاهراه جاده ابریشم مجازی سهیم میباشد که دسترسی به اینترنت را برای جامعه دانشگاهی و پژوهشگر قفقاز و آسیای مرکزی از طریق شبکه ماهواره آسان میکند.
آگاهيهاي عمومی :
ارمنستان قصد دارد تا آگاهیهای عمومی را از ناتو و همکاری ارمنستان با این پیمان در ميان مردم ارمنستان افزایش دهد ودانش عمومی را برای پشتیبانی از اصلاحات دفاعی و امنییتی اش بهبود بخشد. در این راستا ناتو در مواقع مناسب راهکارها و همیاریهایی به ارمنستان ارائه داد که شامل آموزش متناسب و مشاوره میباشد. یک مرکز اطلاعات در مورد ناتو در سال ۲۰۰۶ م. با حمایت دولت ارمنستان و ناتو تاسیس شد.
ارتقاء روابط :
تاریخ روابط ناتو و ارمنستان به سال ۱۹۹۲م. برمی گردد، هنگامی که ارمنستان به « شورای همکاری آتلانتیک شمالی » که در سال ۱۹۹۷م. نامش به « شورای مشارکت آتلانتیک – اروپا=EAPC » تغییر کرد، پیوست. همکاری عمیقتر و گسترده نر شد، بعد از اینکه ارمنستان در سال ۱۹۹۴م. به PFP ملحق شد. همکاری ارمنستان در پروژه بازبینی و برنامه ریزی PFP از سال ۲۰۰۲م. و اولین مشارکتش در KFOR در سال ۲۰۰۴م. روابط ارمنستان و ناتو را عمیق تر کرد.
ناتو و ارمنستان در اواخر سال ۲۰۰۵م. در مورد اولین برنامه همکاری مشترک اختصاصی (IPAP) موافقت کردند.
سال¬شمار روابط ارمنستان و ناتو:
۱۹۹۲ م : ارمنستان به اتحادیه نو تاسیس « شورای همکاری آتلانتیک شمالی » که در سال ۱۹۹۷م. نامش به « شورای مشارکت آتلانتیک ـ اروپا=EAPC » تغییر کرد، پیوست.
۱۹۹۴م :ارمنستان به اتحادیه مشارکت برای صلح ( PFP) ملحق می شود.
۲۰۰۲م : ارمنستان به شاهراه مجازی ابریشم متصل می شود.
۲۰۰۲م : ارمنستان به پروژه بازبینی و برنامه ریزی PFP یعنی PARP میپیوندد.
۲۰۰۳م: در ماه ژوئن، ارمنستان میزبان اجلاس PFPبا نام « بهترين اقدام مشترك در سال ۲۰۰۳م. » ميشود.
۲۰۰۴م : نيروهاي نظامي ارمنستان به KFOR ميپيوندد.
۲۰۰۴ م : در اجلاس ناتو در استانبول، رهبران اين پيمان توجه ويژهاي به قفقاز ابراز ميدارند و نماينده ويژه ناتو و افسر رابط در اين منطقه تعيين ميشود.
۲۰۰۵ م : در ۱۶ ژوئن، وزير امور خارجه ارمنستان، وارتان اسكانيان، نخستين برنامه همكاري ارمنستان را در IPAP را به شوراي آتلانتيك شمالي اعلام ميكند.
۲۰۰۵م : رئيسجمهور ارمنستان، كوچاريان، از مقر اصلي ناتو ديدار ميكند.
۲۰۰۶م : ناتو و ارمنستان در مورد نخستين برنامه IPAPموافقت ميكنند.
۲۰۰۶م : اعضاي ناتو نخستين ارزيابي از برنامهIPAP را با حضور ارمنستان در بروكسل برگزار ميكنند. وزير امورخارجه ارمنستان، اسكانيان، و وزير دفاع، سركسيان، در اين اجلاس شركت ميكنند.
۲۰۰۶م : مركز اطلاعات ناتو و ارمنستان به طور رسمي در ايروان گشوده شد.
۲۰۰۸م : نيروهاي ارمنستان در KFOR از يك جوخه به دو جوخه رسيدند و بعلاوه ساير پرسنل به ۸۵ نفر رسيدند.
۲۰۰۸ م : رئيسجمهور ارمنستان، سركسيان، از مقر اصلي ناتو ديدار ميكند.
آخرين تحولات در روابط ارمنستان و ناتو:
در روز پنجم ماه ميز ۲۰۰۹ م. ارمنستان اعلام کرد در رزمايش نظامي ناتو که قرار است از روز چهارشنبه در گرجستان آغاز شود، شرکت نمي کند.
به گزارش خبرگزاري فرانسه از ايروان، در حالي که روسيه با تحريک آميز خواندن رزمايش ناتو، آن را تقبيح کرده و خواستار لغو آن شده است، ارمنستان نيز که از متحدان مسکو در منطقه به شمار مي آيد، از حضور در اين عمليات انصراف داد.
وزارت دفاع ارمنستان با صدور بيانيه اي اعلام کرد: «با توجه به شرايط کنوني، نيروهاي مسلح ارمنستان در رزمايش نظامي ناتو در خاک گرجستان شرکت نمي کنند.»
سرهنگ "سيران شاهسوريان "، سخنگوي وزير دفاع ارمنستان در پاسخ به سئوال خبرنگاران در خصوص اين مسئله فعلا اين اطلاعات را تاييد نكرده است، و تنها به ذكر اين نكته بسنده نمود كه «بايد در انتظار بيانيه رسمي وزارت امور خارجه ارمنستان در اين رابطه بود.»
از سوي ديگروارتان اسکانيان رئيس شوراي بنياد سيويليتاس روز ۸ ماه مي طي مصاحبه با سايت «۷ روز» اظهار داشت: «مسأله شرکت کردن و نکردن در رزمايش ناتو در گرجستان جلوه بارزي بود از نبود رويکردهاي مشخص سياسي. چنين تصوري حاکم است که بعد از قدم اول درباره قدمهاي بعدي فکر نمي کنند. نخست درباره شرکت در رزمايش اعلام مي شود که موجب خشم روسيه مي شود. بعد در مقابل فشارهاي روسيه عقب نشيني کرده و درباره عدم شرکت در رزمايش اعلام مي کنند و در اصل روابط تا کنون در سطح بالاي ما با ناتو را به مخاطره مي اندازند. در نتيجه امر ما حسن نيت هر دو را از دست مي دهيم.»